over publieke en private verantwoordelijkheden - Oapen

over publieke en private verantwoordelijkhedenDe redenering ten aanzien van concurrentie is als volgt: concurrentie is nodigom het bedrijf te dwingen tot een redelijk tariefbeleid. Anders gezegd: zonderconcurrentie heeft de ns de mogelijkheid haar monopoliepositie uit te buitendoor tarieven te vragen die niet marktconform zijn. Deze concurrentie kandirect van andere spoorwegondernemingen komen of indirect van andere(openbaar)vervoersbedrijven die een werkelijk alternatief vormen. Voorlopigvalt volgens de commissie-Wijffels deze vorm van concurrentie echter niet teverwachten.De redenering ten aanzien van congruentie is als volgt: de bedrijfseconomischebeslissingen van het bedrijf moeten in lijn zijn met wat maatschappelijk wenselijkwordt geacht. De ns kan bedrijfseconomische beslissingen nemen die strijdigzijn met het maatschappelijk belang. Op basis van het principe van prijselasticiteitis het logisch dat de ns als commercieel opererende organisatie detarieven in de spits verhoogt. Dit staat echter haaks op het streven in het svv Ien II om vooral in de spits volumegroei te realiseren.Wijffels constateert dat aan beide voorwaarden (nog) niet is voldaan en concludeertdat een op winstoptimalisatie gericht bedrijf geneigd kan zijn om – binnenop zich rendabele of door de overheid gecontracteerde treinseries – bepaaldestations of frequenties op te heffen of sterk in prijs te verhogen, hetgeen alsmaatschappelijk ongewenst wordt ervaren. Om dit te voorkomen kan reguleringvan het voorzieningenniveau en tariefruimte nodig zijn. Wijffels geeft er echterde voorkeur aan de ns het voordeel van de twijfel te geven. De veronderstellingis dat de publieke opinie, de druk van politici en belangenorganisaties een voldoendecorrigerende werking zal hebben (Wijffels 1992: II-9).265BeschouwingVertrekpunt in de redenering bij het op afstand plaatsen van de ns zijn de organisatievraagen de economische rationaliteit. De sturingsvraag krijgt ternauwernoodaandacht en dan alleen in randvoorwaardelijke zin. Terwijl de vorm en dehaalbaarheid van de concurrentie nog onduidelijk zijn (en de haalbaarheid zelfsopenlijk wordt betwijfeld), wordt niettemin een verzelfstandigingsproces ingang gezet. Vanuit een historisch sentiment is de hoop dat de maatschappelijkeverantwoordelijkheid van de ns (zelfregulering) ons behoedt voor harde, maarbedrijfseconomisch verantwoorde beslissingen.7.5.2 herwaardering van het politiek primaatTer uitwerking van het kabinetstandpunt over de commissie-Wijffels is eenovergangscontract voorbereid voor de periode 1995-2000. Hierin wordenafspraken gemaakt over toename van de ondernemingsvrijheid van nsr, terwijlgelijktijdig de overheidsbijdrage voor de exploitatie van het spoorvervoer wordtafgebouwd. Het overgangscontract geeft nsr reeds gedurende de overgangsperiodetariefvrijheid. Hiernaast zou nsr ook de dienstregeling mogen bepalen,met dien verstande dat de daling van het aantal plaatskilometers niet groter mag