Rapport Arbeid in Zorg en Welzijn 2005.pdf - StAZ

2. De arbeidsmarkt de komende jarenSociaal culturele ontwikkelingenPatiënten beschouwen zichzelf steeds meer als cliënten, en stellen zich ook als zodanig op. Zezijn mondiger en vaak ook beter geïnformeerd dan vroeger door de grote toegankelijkheid vankennis en de eenvoudige wijze waarop contact gezocht kan worden met andere patiënten ophet internet. Met name de chronische patiënt heeft veel meer kennis van de eigen ziekte dan detraditionele patiënt (Delnoij, 2001). Patiënten worden in het algemeen mondiger en zeker dechronische patiënt zal dus een grotere rol en vooral meer zeggenschap over de eigen verzorgingen meer verantwoordelijkheid voor het eigen gedrag met betrekking tot zijn ziekte opeisen. Dezorgvrager wordt als het ware een partner en medeproducent van gezondheid (Berenschot, 2005).Doorgaans wordt aangenomen dat dit meer werk voor de hulpverleners betekent (Van der Veldee.a., 2003). Mondigheid betekent gemiddeld langere consulten. Mondige cliënten kunnen echtersoms ook bepaalde taken van professionals overnemen en zelf uitvoeren. Dit ‘prosumerisme’ (Luijkxen De Roo, 2005) betekent voor cliënten minder medicalisering en meer zelfstandigheid, meerzeggenschap en meer flexibiliteit. Dat brengt belangrijke kwaliteitswinst met zich mee. Voorzorgaanbieders betekent prosumerisme een verhoging van de arbeidsproductiviteit, als cliëntenzorgtaken overnemen. Het betekent vaak ook een vermindering van administratieve handelingenvoor de zorgverlener. Prosumerisme past bij de huidige samenleving en kan bijdragen aan debeheersing van de zorgvraag. Het vergt wel een andere manier van denken en een cultuuromslagin de zorg, te beginnen bij de dagelijkse praktijk in het beroep en bij de opleidingen.2.2 Budgettaire kaders en private financiering28De effectieve vraag naar zorg wordt mede bepaald door budgettaire beperkingen. Zo kan de vraagbeperkt worden door indicatiestelling. Ook de door het Ministerie van VWS en de koepelorganisatiesafgesloten Convenanten met afspraken over productiegroei en een minder sterke groei vande middelen vormen een voorbeeld hiervan. Ook maatregelen als de invoering van een no-claimhebben tot doel de vraag te beperken. Anderzijds ontstaan er steeds meer mogelijkheden om nietalleen met collectieve middelen, maar ook met private middelen zorg in te kopen, wat weer tot eengrotere effectieve vraag leidt (Bos e.a., 2004).De gezondheidszorg staat voor een aantal grote structurele veranderingen: omvorming van hetverzekeringsstelsel, invoering van gereguleerde marktwerking en de Wet MaatschappelijkeOndersteuning. Over de gevolgen daarvan voor de effectieve vraag en de daaraan gerelateerdevraag naar personeel valt nog weinig te zeggen. De verwachting van deskundigen is dat demografieen andere trendmatige ontwikkelingen zoals verkorting van de ligduur, in de zorgvraagzwaarder wegen dan stelselveranderingen (Peters e.a., 2003).Onzekerheid over de toekomst, zoals over de betekenis van de WMO voor de thuiszorg en welzijnen maatschappelijke dienstverlening, resulteert doorgaans in een terughoudend beleid bij hetaantrekken en opleiden van nieuw personeel. Ook flexibilisering van arbeidsrelaties wordt, gegevendeze onzekerheden, vermoedelijk extra aantrekkelijk voor organisaties.De privaat gefinancierde zorg neemt geleidelijk toe. Voorbeelden hiervan zijn: delen van het werkin ZBC’s, privé-klinieken, privaat gefinancierde diagnostische centra en consultatiebureaus voorouderen (van der Kwartel, 2005). De effecten op de vraag naar personeel zijn vooralsnog beperkt,maar duidelijk is wel dat er steeds meer personeel nodig zal zijn voor deze privaat gefinancierdezorg en dat dit ten koste zal gaan van het beschikbare personeel in de reguliere zorg.De beschikbare middelen en daarmee de effectieve vraag naar zorg en personeel zullen verder sterkafhangen van de economische ontwikkeling in ons land. Bij een lage economische ontwikkelingStand van zaken en vooruitblik