Villa d'Arte 4 -2021

close-up
‘ Nog steeds zijn
portretten van
groot belang om
status en zelfbeeld
te (be)vestigen’
Rechts
Albert Charles
Challen, Mary
Seacole, 1869
National Portrait
Gallery,
Londen. Aangekocht
met dank
aan National
Lottery Heritage
Fund en Gallery
supporters
(2008)
De mens is al sinds de prehistorie
gefascineerd door de menselijke
beeltenis: hoe zien we anderen en
hoe willen we dat de ander ons
ziet? Nog steeds zijn portretten
van groot belang om status en
zelfbeeld te (be)vestigen. Icons
laat zien hoe meesters uit de westerse
traditie uiting hebben gegeven
aan die fascinatie vanuit de
thema’s macht, roem, identiteit,
zelfportret, vernieuwing en liefde
& verlies. Stoter: ‘De tentoonstelling
wordt aangevuld met enkele
portretten uit onze eigen collectie,
die de dwarsverbanden tussen
Engeland en Nederland illustreren.
Een mooi voorbeeld is de Engelse
prinses Anna van Hannover,
die in 1734 trouwde met de Friese
stadhouder Willem IV. Uit Londen
komt een familieportret, waarop
de Princess Royal samen met haar
broer en zusjes in de koninklijke
tuinen van Kew muziek maakt.
In Icons hangt dit portret naast
dat van de pasgetrouwde Anna in
Leeuwarden. Dan is er het portret
van graaf Arthur Balfour - de man
die met de Balfour Declaration de
grondslag voor de stichting van de
staat Israël heeft gelegd - geschilderd
door de Friese schilder
Lawrence Alma-Tadema. Ook al is
Sir Lawrence bekend geworden als
dé schilder van de klassieke verleiding,
toch is hij altijd een zeer
goed portretschilder gebleven,
zoals dit portret van de introspectieve
Balfour laat zien.’
William Hoare, Ayuba Suleiman Diallo (Job ben Solomon),
1733. OM.762. Orientalist Museum, Doha
Nieuw werk
Een nieuw portret van de hand van
Natasja Kensmil sluit aan bij de
discussie over een portret uit de collectie
van het Fries Museum dat in
het oude stadhouderlijke hof hangt.
Stoter: ‘Het gaat om een portret van
vier Nassaugraven in gezelschap van
drie pages. Twee daarvan zijn wit,
een is zwart, gekleed in prachtige
rode zijde met een grote oorbel in
zijn oren. Daar worden tegenwoordig
vragen over gesteld en we hebben
Kensmil gevraagd een portret te
maken waarin haar gedachtes over
dat portret zijn verwerkt.’
Los daarvan komt de emancipatie
van de gekleurde medemens in de
tentoonstelling fraai tot uitdrukking.
Stoter: ‘Het begint met het
vroegste portret waarop een zwarte
persoon zelfstandig is afgebeeld,
Ayuba Diallo. Hij was een vrijgemaakte
slaaf met een bijzonder
levensverhaal: hij werd gevangen
en tot slaaf gemaakt, terwijl hij zelf
slaven aan het vervoeren was. Dat
geeft aan dat dingen soms genuanceerder
liggen dan we denken.
Diallo genoot destijds overigens
veel aanzien.’
Onvermijdelijk maken de verhalen
achter de portretten deze nog
boeiender. Fascinerend is bijvoorbeeld
het verhaal van de Jamaicaanse
verpleegster Mary Seacole.
Opgegroeid tussen Britse militairen
reisde ze naar het slagveld van de
Krimoorlog, waar ze in haar eigen
veldziekenhuis Britse officieren en
soldaten verpleegde. Dit maakte
haar in de 19 e eeuw tot een grande
dame, maar toen Albert Charles
Challens portret uit 1869 bij de
National Portrait Gallery werd
aangeboden, werd het afgewezen
omdat de schilder nog onbekend
was. Stoter: ‘Het was ook nogal
modernistisch. Dat zo’n portret
nu weer opduikt brengt ook de
vergeten verhalen er omheen weer
naar voren.’
Galgenhumor
De National Portrait Gallery bracht
binnen de thema’s de nodige Britse
humor aan. Zo hangt Koning Karel I
naast Oliver Cromwell, de man die
181