colofon UITGEVER: Go Pedelec Projectconsortium, vertegenwoordigd door Thomas Lewis Projectcoördinator Go Pedelec & Landmanager Oostenrijk energieautark consulting gmbh, Hauptstraße 27/3 A-1140 Wien, Österreich office@energieautark.at · www.energieautark.at · www.gopedelec.eu UITGEVER: Go Pedelec Projectconsortium, vertegenwoordigd door Ton Daggers, IBC Cycling Consultancy, Abstederdijk 30, NL 3582 BM Utrecht, Holland ibc@transportvision.nl www.transportvision.nl · www.gopdelec.nl DRUK: LaserLine Druckzentrum Scheringstraße 1 · 13355 Berlin · Germany REDaCTIE: ExtraEnergy e.V. Verantwoordelijk redacteur tot januari 2012 Nora Manthey daarna Hannes Neupert Redactie-assistent: Angela Budde Koskauer Straße 100, 07922 Tanna, Deutschland info@extraenergy.org · www.extraenergy.org BEELDREDaCTIE: Angela Budde, Moritz Grünke, Hannes Neupert NEDERLaNDs IBC Cycling Consultancy Abstederdijk 30 · 3582BM Utrecht info@gopedelec.nl FOTO’s Pag. 4: energieautark; Pag. 5: Stadt Stuttgart, Österreichische Bundesregierung, energieautark; Pag. 6: HN, HN, Smart, Smart; Pag. 7: HN, HN; Pag. 8: UrbanArrow, Graue; Pag. 10: Azor Bike B.V.; Pag. 11: Azor Bike B.V., VanRaam Varsseveld, FLÉVELO International, Vracht<strong>fiets</strong>.nl, Chen Din Wu, Stadt Stuttgart; Pag. 13: Spezialized, HN, Smart, HN, Copenhagen Wheel, Audi; Pag. 17: HN; Pag. 18: EU Projekt SARTRE; Pag. 23 & 24: Alle HN; Pag. 25: Wikipedia, Philips, HN; Pag. 26: HN, Thun, HN, HN; Pag. 27: zie bronopgave Pag.; 28: alle HN; Pag. 29: Susanne Brüsch; Pag. 32: HN, HN, Susanne Brüsch; Pag. 33: HN, HN; Pag. 34: HN; Pag. 35: MOMACT; Pag. 36: Wikipedia, andere telefoons HN, EE Archiv, Philips, HN, Yamaha, HN, Smart; Pag. 37: Swizzbee; Pag. 41: Susanne Brüsch, Swizzbee; Pag. 43: HN, Angela Budde, Julia Österreich; Pag. 44: GoogleMaps, Ernst Brust; Pag. 45: Susanne Brüsch, ExtraEnergy; Pag. 46: PG, Grace, HN, HN, HN, HN, ICLETTA, HN, HN, HN, HN; Pag. 47: Alle HN; Pag. 50: HN; Pag. 51: ExtraEnergy; Pag. 52: GoPedelec; 54: GoPedelec; Pag. 56: HN; Pag. 57: Stadt Stuttgart; DIsCLaIMER aaNsPRaKELIJKHEID 1. De inhoud van het GoPedelec-handboek is zorgvuldig en naar beste weten en kennis samengesteld. Voor de actualiteit, volledigheid of de inhoudelijke juistheid aanvaarden wij echter g<strong>een</strong> aansprakelijkheid. Er zijn bij de samenstelling van dit handboek g<strong>een</strong> fabrikanten/ondernemingen bevoordeeld of bij voorkeur vermeld ten opzichte van andere fabrikanten/ondernemingen. 2. De gepubliceerde tekst kunnen verwijzingen/links/hyperlinks naar andere externe bronnen en websites van derden bevatten op welke inhoud en lay-out wij g<strong>een</strong> COLOFON NaBEsTELLINGEN HaNDBOEK NEDERLaNDs Gem<strong>een</strong>te Utrecht · afdeling Verkeer en Vervoer postbus 8406 · 3503 RK Utrecht r.ditewig@utrecht.nl invloed hebben. Daarom aanvaarden wij g<strong>een</strong> aanprakelijkheid en geven g<strong>een</strong> garantie voor de actualiteit, juistheid, volledigheid of kwaliteit. Voor de inhoud van de links of internetpagina’s is de aanbieder of provider van deze links /internetpag. verantwoordelijk. Wij distantiëren ons van de achtergrond van deze links en internetbronnen; dat geldt voor alle verwijzingen en links in onze publicatie en op onze internetpagina’s naar externe links en inhoud. 3. Alle inhoud van dit handboek, zoals tekst, beeld en grafieken, zijn onderhevig aan rechten van eigendom, auteur, persoonlijkheid, patenten, merken en andere. aUTEURs: Angela Budde angela.budde@extraenergy.org, Ton Daggers ibc@transportvision.nl, Dr. Andreas Fuchs andreas.fuchs@energybus.org, Dr. Thomas Lewis office@energieautark.at, Nora Manthey info@word-ing.com, Hannes Neupert office@extraenergy.org, Harry F. Neumann harry-neumann@gmx.de, Annick Roetynck etra@pandora.be, Andreas Törpsch andreas.toerpsch@extraenergy.org, Dr. Walter Vogt walter.vogt@isv.uni-stuttgart.de VERTaLING: Annette Alkemade VORMGEVING: Moritz Grünke · www.bueropluspunkt.de OPLaGE: Nederlands 1.500 Andere talen in aanzienlijk hogere oplages: Engels, Duitstalig, Tsjechisch, Hongaars, Italiaans, Frans, Spaans en Chinees PUBLICaTIEDaTUM: 17 juli 2012 Pag. 58: Landrad; Pag. 62: HN; Pag. 63: Hase Spezialräder; Pag. 64: Christian Häuselmann/BK- Tech AG; Pag. 66: Offene Jugendarbeit Dornbirn; Pag. 67: Ziegler, Leaserad; Pag. 68: HN; Pag. 69: Sanyo, Yamaha, HN; Pag. 73: Hovding; Pag. 75: HN, HN, SLG; Pag. 77: Tüv Rheinland; Pag. 78: HN, HN; Pag. 79: Susanne Brüsch, HN, Atelier Papenfuss; Pag. 80: HN, Michael Kutter/Velocity; Pag. 81: HN; Pag. 84: ExtraEnergy; Schema’s en illustraties VOOR EEN ENGELsE VERsIE energieautark consulting gmbh Hauptstraße 27/3, A-1140 Wien, Oostenrijk office@energieautark.at www.gopedelec.at/Handbuch Atelier Papenfuss: Pag. 31 Moritz Grünke: Titel, illustraties, pictogramme (onderwerpen), Pag. 6 – 22, 33, 38 – 41 (schema), 48 – 50, 55, 59 – 61, 72, 73 Norbert Haller: Pag. 38 – 41 (pictogram), 71 Harry F. Neumann: Pag. 65 Wikipedia: Pag. 25 Het is verboden deze inhoud geheel of gedeeltelijk te gebruiken of te kopiëren zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de redactie. Veranderingen in de inhoud van dit boek zijn verboden. Elke bijdrage van derden wordt als zodanig aangeduid. Reproductie, bewerking, verspreiding en elke vorm van exploitatie met uitzondering van het auteursrecht en soortgelijke door de wet toegelaten grenzen zijn onderhevig aan voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur of rechthebbende. Downloads en kopieën van dit handboek zijn noch voor privaat of commercieel gebruik toegelaten. Disclaimer: de auteurs nemen volledige verantwoordelijkheid voor de inhoud van deze publicatie. Deze publicatie geeft niet noodzakelijk de mening van de Europese Unie weer. Noch de EACI noch de Europese Commissie nemen verantwoordelijkheid voor de in dit handboek opgenomen informatie. 82 GoPedelec
Go Pedelec! – is <strong>een</strong> door de EU in het kader van Intelligent Energy Europe gefinancieerd samenwerkingsproject met het doel het gebruik van <strong>elektrische</strong> <strong>fiets</strong>en te bevorderen. Het Go Pedelec-project kent drie centrale doelgroepen: gebruikers en potentiële gebruikers van <strong>elektrische</strong> <strong>fiets</strong>en, <strong>fiets</strong>handelaren en -herstellers en beslissers en verkeersplanners op gem<strong>een</strong>telijk niveau De samenwerkingspartners onderscheiden zich sterk, zowel door hun achtergrond als door hun positie op de markt, maar alle part- In het kader van de werkzaamheden van de Hybrid & Electric Vehicle Implementing Agreements van de IEA (Internationale Energie Agentuur) onder voorzitterschap van Prof. Urs Muntwylers uit Zwitserland bestond van 2006 tot 2011 de werkgroep 11 „Elektrische tweewielers“. Dit werd gecoördineerd door AVERE, de Europese organisatie voor batterij-, hybride en brandstofcelvoertuigen met zetel in Brussel. IEA/AVERE ondersteunt de uitgave van het handboek. partners & opdrachtgevers ners delen het belang om de zegetocht van de <strong>elektrische</strong> <strong>fiets</strong> te versnellen. De partners konden zeer veel van elkaar leren: vooral het verschil in ontwikkeling van het gebruik van de <strong>fiets</strong> en de <strong>elektrische</strong> <strong>fiets</strong> in de partnerlanden en -steden gaf <strong>een</strong> positieve stimulans. De belangrijkste resultaten waren: werkgroepen ervaringsuitwisseling voor stedelijke beslissers, dealerworkshops en testbanen in Italië, Oostenrijk, Hongarije, Tsjechië, Duitsland en Nederland. Meer details vindt u op www.gopedelec.eu. Het projectconsortium bedankt het EACI, het Uitvoerend Agentschap voor concurrentievermogen en innovatie, voor de financiële ondersteuning van het GoPedelec!-project en is er zeker van dat de werkzaamheden nog lang positief zullen uitwerken. Landen implementatie LEV’s Energy Agency De IEA financiert de vertaling van het handboek in meerdere talen (Frans, Spaans, Chinees). Daarnaast wordt het handboek aangeboden aan belangrijke beslissers in de politiek binnen en buiten Europa. De projectleiding lag in handen van Robert Stussi uit Portugal/Zwitserland en Hannes Neupert uit Duitsland. De werkzaamheden van deze werkgroep werd gefinancierd door de VS en Zwitserland. Meer over de Implementing Agreement vindt u op www.ieahev.org. GoPedelec 83