YOKSULLUKTAN VARSILLIĞA -İSVEÇ- - Abana Gazetesi

YOKSULLUKTAN VARSILLI Ğ A 174
X111. yy başlarında ilk yazılı yasa yap ılır: Vastgöta
Yasas ı (Vastgötalagen). Bu yasa, Isveççede ilk yaz ılı kitapt ır da
Tüm Isveç'i kapsayan ilk yaz ılı yasaları da, ülkenin ilk (genel)
kralı sayılan Folkunga soyundan Birger Jarl yapt ı (1250).
Vikinglerden sonra Kuzey Alman Kentleri, Balt ık'ta
alışverişi tekellerine ald ılar. Lübeck ön s ıradaydı. Birger Jarl,
bu Alman kentlerine gümrüksüz al ışveriş kolaylığı (kapitülasyon)
tan ıdı. Almanlar çabucak Isveç'e yerle şerek tecimsel ve ekinsel
yaşamda etkili olmaya başlad ılar. Stokholm bu a şamada kuruldu
(1252). 1350'de kentlerdeki yöneticilerin yar ısı Alman'd ı
(bugünkü 'Isveççe sözcüklerin üçte biri Almancadan gelir).
Soylular ve papazlar (kilise) vergi vermezlerdi. Soylular,
vergi yerine, kral için donan ımlı asker ve at beslerdi. Köylüler, el
işçileri ve tecimle u ğra şanlar kral (devlet) ve kilise için vergilendirilirdi.
Vergiler yetmeyince, devlet topraklar ının asker ve at
besleme kar şılığı elden ç ıkarılması sürdürülürdü.
Ortaçağda halk soylular, papazlar, kentliler ve köylüler
olmak üzere dört s ın ıft ı. Yalnızca soylulann yönetimde yetkileri
vard ı. Soylular, bölgelerinde ço ğu kez hem yarg ıç, hem de vergi
toplay ıcısıyd ı. Kralla anla şmaya göre, vergi gelirlerinin bir bölümü
(ya da tümü) soylunundu. XIV. yy' ın en güçlü soylusu Bo
Jansson Grip'in (1330 11ar-1386), kinıilerinde saraylar da bulunan
binden çok çiftli ği vard ı. Bo Jansson Grip, tüm Finlandiya'dan
başka, Isveç'in üçte ikisinin de vergisini toplard ı(*).
*) Bo Jansson Grip'ten 300 y ıl sonra, devrin en güçlü soylusu Per Brahe'
ydi (1602-80). Finlandiya genel valili ği de yapan (1637.40 ve 1654) Per
Abrahamsson Brahe üzerine, temel okulun 4. s ın ıflarında okutulmu ş bir
tarih kitab ı şunları yazar:
"17. yy' ın ortalar ı (1640-60) Isveç yüksek soylulann ın en parlak devriydi.
Kontlar ve baronlar vars ıll ıklar edinmi şler; Otuz Yıl Savaş ları boyunca büyük
topraklarla ödüllendirilmi şler; görkemli şatolar kurmu şlar ve çok gösteri
şli yaşamış lard ır.
Bunlar ın en vars ıl ı Per Brahe idi. Yaln ızca Visingborg Kontu olarak, 12,5
kilometrekare topra ğa egemendi. Emir kullar ın ın kendisine "Yöneten Kont'
demelerini isterdi. Granna'dan ş atosuna, flamalarla süslü kay ıklarından biriyle
giderdi. Visingsti'de (ada) karaya ç ıkarken top at ışları ve bando ile
karşılan ırd ı. Kontlu ğun yüzlerce güçlü koruyucusu, geçit töreni için şatoya
dek yollara dizilirdi. Görkemli, iyi donan ıml ı şatoyu 2.000 yemi ş a ğac
ı çevrelerdi. öteki kont ve baronlar gibi Per Brahe'nin de, egemenli ğ indeki
topraklarda ya şayan halk üzerinde yarg ı gücü vard ı . Onların yaşamların ı
(ölüm-kal ımlar ını da) yönlendirirdi."
(Historia för enhetçskolan I, Mellanstadiet, Stokholm, 1959, sayfa 210-11)