YOKSULLUKTAN VARSILLIĞA -İSVEÇ- - Abana Gazetesi

YOKSULLUKTAN VARSILLI Ğ A 53
Isveç, Ikinci Dünya Sava şın ı, Birinci Dünya Sava şına
oranla daha az s ıkınt ılı geçirdi. Sava şın ba şından bitimine dek
(1939-45), Komünist Partisi d ışındaki dört parti ortakl ığınca yönetildi.
1942'de kira denetimi ba şlad ı . 1944'te herkese i şsizlik;
hastal ık ve çocuk paras ı (1937'de ko şullu olarak ba şlam ışt ı) uygulamas
ına geçildi. Eşit e ğitim olana ğı, daha kısa çalış ma haftas ı
ve gerçek gelirin yükselmesi gündeme geldi. "Ulusalla şt ırma" ve
"yararl ıIa şt ırma" kurullar ı kuruldu. Bir i şi özel kesim daha iyi
yapıyorsa, serbest b ırak ılacakt ı. Devlet, "parasal" de ğil. "toplumsal"
nedenlerle endüstriye giriyordu. Sosyalist olmayan partiler,
ulusalla şt ırma uygulamasın ın barış devresinde de yayg ınla
şma olasılığından korkmakla beraber, SDP'yi geni ş çapta desteklediler.
1932'de %31; 1940'ta %9 olan i şsizlik, 1950'de c 702'
ye düştü (1988'de %1.1).
Burjuva partilerinin(*) 1976'dan 1982'ye dek hükümet
"... 20. yy' ı n ba şından itibaren Isveç kapitalizmi yeni bir döneme girdi.
Büyük sanayi sermayesiyle banka sermayesini kayna ş mas ı yla finans kapital
do ğdu. Finans kapitalin hakim oldu ğu banka ve ş irketler, küçük
bankalar ı ve ş irketleri y ı:tarak gittikçe büyüdüler ve güçlendiler. Serbest
rekabet şartlar ı ortadan kalkt ı ve tekelci kapitalizm dönemine geçildi.
Ekonominin çe şitli dallar ında birkaç büyük şirket üretimin büyük bölümünü
denetler hale geldi. Isveç ekonomisine ve siyasetine o tarihten
itibaren büyük etkileri olacak Sanayiciler Birli ğ i (Industriförbundet)
1910 y ı l ında kuruldu. 1911'den itibaren Isveç, sermaye ihraç etmeye
baş lad ı . Birinci Dünya Sava şı n ın sonundan ba ş layarak Isveç ş irketleri
(Affa-Laval AGA, LM Eriksson, SKF, daha sonralari Atlas Copco, Elektrolux
vb) uluslararas ı karteller kurmaya ba ş lad ı lar.
20. yy' ın ba şından itibaren, Isveç ekonomisinde tekelle ş me sürekli
olmu şsa da, belliba ş l ı üç önemli birikim dönemi gözlemlenmektedir:
İ lk dönem 1910'lar, ikinci dönem büyük buhran ı izleyen 1930'lar ve
üçüncü dönem de 1960 y ıllar ıd ır 1930 buhran ı küçük ş irketleri iflasa
sürükledi. Sanayide h ı zl ı bir birikim oldu. 1960`larda ise büyük bankalar
ve ş irketler aras ı nda birle şmeler büyük bir art ış kaydetti Örne ğ in bütün
1950'lerde 635 birle ş me kaydedilmi şken, 1960'larda 2.543 birle ş -
me oldu."
(Mehmet Ça ğ, Cumhuriyet, 5 Ekim 1976)
*) Isveç'te "sa ğ kanat" partilerine "burju va partileri" (borgerliga partierna)
denir. Sosyal Demokrat Partinin ba şa geçmesinden 44 y ıl sonra (1976'da)
ilk kez, sosyalist olmayan partilerden (üç parti) olu şan bir hükümet kuruldu.