YOKSULLUKTAN VARSILLIĞA -İSVEÇ- - Abana Gazetesi

YOKSULLUKTAN VARSILLI ĞA 78
JONAS ALSTRÖMER
Patatesin toprakalt ı bölümündeki yumrularma ilgi Jonas
Alström(er)'le (1685-1761) ba şlar. Göteborg, Lilla Toget'
teki dikitinin çevresine her y ıl patates ekilen Alström'ün, 1724'
te patates yeti ş tirmeye başlamadan önceki çah şmalaruu da anmam
ız gerekiyor:
Yoksul bir ailenin çocuğu olan Alström, 1707'de kızkardeşi
ve bir arkada şıyla Ingiltere'ye giderek Londra'ya yerleşir.
Londra'nm görkeminden şaşkma döner (*). Ingiliz yurtta şı
olur. Arkadaşıyla iş kurar. Bir yandan para kazan ırken, bir yandan
da olanak bulduğu her konuda incelemeler yapar. Ülkesinden
gelen işlenmemi ş malların, işlenmiş olarak geri gitmesini
bir türlü sindiremez. Gün gelecek, biraz olsun ülkesini bu ba ğını -
hhktan kurtaracaktır. ilgi alar= dokuma üzerine yo ğunlaştırır.
1715'te otuz koyunla Isveç'e ç ıkar. Amacı, ülkesindeki
yün niteli ğini iyile ştirmektir. Isveç'te bir y ıl kahr. incelemeler
yapar. Kuraca ğı iş için ortam haz ır de ğildir. Karl X11 (Demirbaş
Şarl) Türkiye'den yeni dönmü ştür. Barış yılları= gelmesini
bekleyecektir.
Geri dönerken bindiği gemi be ş kez yoldan döner. Danimarka
savaş gemileri geçit vermez. İki tayfah; pusulasız bir
balıkç ı teknesiyle Balt ık' ı geçebilir. Ç ıktığı yerin Danimarka
toprakları olduğunu anlayamaz. Ingiliz yurttaşı olduğundan.
*) 1976'da ( ısve9 'ten) ilk gidi şimde ingiltere'yi hiç be ğenmemiş ; "Londra
Bir Mahmutpaşa başl ıkl ı bir yaz ı yazm ışt ım:
"... Büyük mağaza (supermarket) yok Londra'da. Biribirinin benzeri ufak
tefek iş ve sat ış yerleriyle donat ılm ış sokaklar. Vitrinler karmakar ışık ve
çoğu kez kald ırımlara taşm ış sergiler. Bankalar bile eski ve küçük yap ılarda.
Eczaneler, bakkal dükkân ı gibi. Kimi bakkallar 'postane' görevi de üstlenmiş
. Cumartesi tüm gün aç ık sat ış yerleri. Kimileri pazarlar ı da aç ık.
Londra'n ın ortasında da pazar günleri bile kurulan aç ık hava pazarlar ı ,
her şeyiyle Mahmutpaş a y ı aratm ıyor.
Bir küçük lokantada, alt ında Frans ızcası da yaz ılı şu uyarı yaz ısı çarpt ı
gözüme: 'Burada, d ışardan getirilen yiyeceklerin yenilmesi yasakt ır!'
Telefonla ça ğırd ığım ız taksinin 'taksi' oldu ğunu belirleyen hiçbir belirtisi
yoktu. Arkadaşıma 'kaçak m ı çal ışıyor?' diye sordu ğumda 'hay ır' yan ıt ın ı
ald ım. 'Kaçak çal ışanlar da var ama, bu araban ın taksi olarak çal ışma izini
var. (...)
Londra bir Mahmutpaşa!" (Hayati Tahsin YILMAZ, Varl ık Dergisi, Ağustos 1976)