Bildiri Kitabı - Kitap3

içtenliktir ve manevi sisteminin bir parçasıdır. Toplumlarda ve insanlık
tarihinde karşılılık hep esas olmuştur. Buna bağlı olarak hediye değiş
tokuşu; ekonomik antropolojinin temel konusu olarak ekonomik ve siyasal
amaçlarla yerine getirilen kültürel bir davranış olmuştur. Bu davranış
bilinçaltında gelişerek bir duygusal alışverişe dönüşmüştür. Hediye
kavramını tarihsel süreç içinde incelediğimizde “kula”, “potlaç”, “yağma
toyu (han-ı yağma)” ve “devlet büyüklerinin hediye vermesi” (Resim1)
gibi formatlarla karşılaşmaktayız.
Türk kültüründeki hediye kavramı incelendiğinde “karşılıklılık” ilkesi yanı
sıra hediyelerde denklik ve eşitlik durumları üzerinde de çokça durulduğu
görülmektedir. Düğünlerde, yeni doğan çocuğu görmeye gidişlerde, diş hediği
törenleri, hatim duası, sünnet, asker uğurlama ve asker ziyareti, uzun
yolculuğa çıkışlarda, evlenme, bayram, hacca gidiş, yeni ev alma ve ölüm gibi
durumlarda Türk kültüründe hediye götürmek adet olmuştur. Osmanlı saray
ve konaklarında iftar yemeğinden sonra, ziyafet sahibi tarafından konuklara
birer kese içinde para verilirdi ki buna "Diş kirası" denmektedir (Resim
2). Hükümdarlar arasında ise hediye alışverişi her toplumda her zaman
görülen bir durumdur. Bu adet Türkler’de de yaygın biçimde
uygulanmıştır. At, elbise, para ve değerli taşlar, Selçuklular zamanında
hediye olarak verilen malzemelerdi. Akrabalar arası ilişkilerde ise hediye
vermenin önemi her zaman büyük olmuştur. Örneğin Selçuklular
zamanında akrabalarına konuk olan kimse mutlaka hediye getirmekte idi ve
bu hediye “Belek” olarak adlandırılıyordu.
570
BİLDİRİLER PROCEEDINGS
4