Bildiri Kitabı - Kitap3

BİR ÇÖMLEKÇİ BELDESİ ZLAKUSA VE “ZLAKUSA 2009” ULUSLA ARASI
SEMPOZYUMU.
Selahattin PEKŞEN ∗
ÖZET:
Uluslararası “Zkusa 2009” Uluslar arası Seramik kolonisi Sırbistan’ın Uzice kentinin
Zlakusa beldesinde gerçekleşmiştir. Zlakusa’da çömlekçilik sanatının 300 yıllık bir geçmişi
vardır. “ Pişmiş toprak”( tere-cotta) tarzında, fitil yada sucuk yöntemi diye adlandırdığımız
yöntemle, yine yöreye özge geleneksel bir turnet üzerinde şekillendirme yapılarak
üretilmektedir. Pişirim yarı açık diyebileceğimiz bir fırında odun pişirimi ile yapılmaktadır.
Üç yüz yıldan beri ilkel yöntemlerle sürdürülen bu el sanatı 1993 yılında, yörede altı atölye
olarak belirlenmiştir. Bu önemli çömlekçilik merkezi, sanatçı Sofija Bunartzic’in çabalarıyla,
kültürel değerlerin korunması bağlamında yapılan çalışmalar sonucunda atölye sayısı atmış
adete çıkmıştır. Zlakusa’da geleneksel “çömlekçilik” sanatları; yok olmaktan kurtulup,
yeniden yaşama ve gelişime kavuşmuştur, Yörenin ve ülkenin kültürel ve sanatsal tanıtımına,
katkı sağlamak amacı ile de 1996 yılında uluslar arası bir sempozyum düzenlemişlerdir. Bu
sempozyum On dördüncüsü ( Zlakusa-2009) Ağustos 2009’da gerçekleştirilmiştir.
BİLDİRİ
Anahtar kelimeler: Pişmiş toprak, Geleneksellik, çağdaşlık,
GİRİŞ:
Zlakusa, Sırbistan’ın Uzice kentinin 15 km mesafede bir köyü, beldesidir. Uzitce
Sırbistan’ın başkenti Belgrad’da 200 km mesafededir. 100 bin civarında nüfusa sahip ,bir
şehirdir. 2. Dünya Savaşında gösterdiği direniş ve kahramanlık nedeni ile ismi Titova olarak
anılmış, Yugosyavya dağılıncaya kadar Titova olarak kullanılıştır. Karadağ ve Bosna-
Hersek’e yakın, bu günkü Sırbistan’ın güney batısına düşen bölgededir. Dağlık ve orman
bölgesindedir. Zlakuza Uzice’nın kuzey doğusuna,Uzice -Belgrad ana yolu üzerinde yamaca
yaslanmış bir vadi boyunca uzanır ve orman içerisindedir. Bize verilen bilgi ve kendi
araştırmalarım doğrultusunda baktığımızda Balkanların önemli çömlekçilik merkezlerinden
biri olduğunu görüyoruz. Zlakusa’nın geleneksel çömlekçiliği üzerine ilk araştırmalar 1909
yılına kadar uzanmaktadır.1909 da Etnoğraf Zivko Joksimoviç, 1936Yılında araştırmacı
Bisenija Perunicic,1973 yılında antropolog Natalia Blagoyeviç tarafından kapsamlı bir
araştırma yapılmıştır. 1 Küçük çaplı araştırmalarım doğrultusunda elde ettiğim sonuçlara göre;
Sırbistan’da birkaç çömlek yapım tekniği görmekteyiz. Bu yöntemlerden biriside Zlakuza’da
uygulanan yöntemdir. İlgili geleneksel yöntem 300 yıldan beri burada sürdürülmektedir.
Arkeolog Biljana Dyordjeviç Bogdanoviç bu yöntemi haklı olarak “prehistorik” dönem
yöntemi olarak nitelemektedir. Çünkü bu yöntem çömlekçi çarkı kullanılmadan turnet
üzerinde sucuk tekniği ve elle yapılmaktadır. Ülkemiz çömlekçilerinin de yaşadığı farklı
malzemelerden sanayi ürünü kap-kacağın yaygın kullanımı sonucu Zlakusa’da yaşanmış,
geleneksel çömlekçilik gerilemiştir. Bu kap-kacaklar metal, emaye, plâstik türü kap kapkacaklardır.
Zlakusa’da bu etkilenmenin sonucu 1993 yılında altı atölye kalması ile
sonuçlanmıştır. Sanatçı- tasarımcı Sofia Bunardzic’in öncülüğünde başlatılan çalışmalar
sonucunda köy de çömlekçilik, gerilemesini durdurmuş, gelişme göstermiş ve günümüzde
atmış atölyeye ulaşmıştır. Geleneksel ürünler sırsız olmasına rağmen sırlı ürün denemeleri ve
geleneksel dışında günün kullanım alışkanlıklarına uygun ürünler yapılmaya da başlanmıştır.
∗ Selahattin Peşken.Akdeniz Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Seramik Bölümü. ANTALYA
1 .Ceramic Review. Sayı:205. Ocak-şubat-2004, s..61
1
4. ULUSLARARASI ESKİŞEHİR PİŞMİŞ TOPRAK SEMPOZYUMU 463