vojvodjanski identitet

pojas uz granicu sa Rumunijom, gde vlada totalna depopulacija, gde su se
mnoga naselja prepolovila i gde u odnosu na prethodni popis mnoga od njih
imaju dvostruko manje stanovnika. Nažalost, izbeglice su se stihijski
koncentrisale uglavnom duž linija dva autoputa – od Šida do Beograda i od
Beograda do Novog Sada. Tako, na primer, prema navedenom popisu iz
1996. godine, opština Inđija je primila 32,9 izbeglica na postojećih 100
stanovnika, Sremski Karlovci 32,7, Stara Pazova 31,9, Ruma 28,7, Apatin 25,8
itd.
Bilo je pritužbi da je dolaskom izbeglica narušena dotadašnja etnička
ravnoteža u pojedinim sredinama. Međutim, primera radi, opština Senta
primila je jednog izbeglicu na 100 stanovnika, Ada i Kanjiža 1,6, Kovačica 2,2,
što znači da ove opštine, gde su nacionalne manjine bile brojnije od Srba, nisu
primile mnogo izbeglica. Ova konstatacija se ne odnosi jedino na sela u
Sremu koja su dotada bila naseljena pretežno Hrvatima: tako su Hrtkovci
primili 123 izbeglice na 100 stanovnika registrovanih 1991. godine, Kukujevci
117, Stari Slankamen 109, Gibarac 108 itd. Međutim, treba imati na umu da se
ovde prvenstveno radi o zameni imovine i trajnom preseljavanju u matične
države.
Već na početku je rečeno da je prirodno kretanje stanovništva, dakle
razlika između broja rođenih i umrlih, u Vojvodini negativno od polovine
osamdesetih godina XX veka. Godine 1991. prirodni priraštaj je iznosio -1,8
promila, a 1997. već -4 promila. Možda je kod ove analize jednostavniji
pokazatelj opšta stopa fertiliteta, tj. prosek živorođene dece po jednoj ženi. Da
bi stanovništvo bilo stabilno, odnosno da uvek ima isti broj, gotovo svugde se
kao neka konstanta uzima da jedna žena treba da rodi 2,3 deteta. U Vojvodini
se 1997. godine rađalo u proseku 1,6 dete na jednu ženu, dakle, daleko ispod
nivoa potrebnog za prostu reprodukciju.
Kada je u pitanju broj sklopljenih i razvedenih brakova, svakako
osnovna specifičnost Vojvodine je veliki broj etnički mešovitih brakova, koji
danas čine oko 30% od njihovog ukupnog broja. To je, međutim, i najčešći i
najrasprostranjeniji vid dobrovoljne asimilacije manjina. U većini slučajeva
deca iz mešovitih brakova su ranije bila Jugosloveni, što se jasno vidi iz
starosne strukture, gde su pripadnici najmlađe kategorije stanovništva u
Vojvodini bili Jugosloveni, što govori da su se deca iz mešovitih brakova
uglavnom izjašnjavali kao Jugosloveni.
Vojvodina je oduvek tradicionalno migraciono područje. Od proterivanja
Turaka stalno može da se prati odvijanje organizovanih i stihijskih
imigracija, bilo da su ih organizovale Habzburška Monarhija, Ugarska,
20
Kraljevina SHS ili Jugoslavija. Zbog toga je 1991. godine u Vojvodini bilo
54,6% autohtonog stanovništva, rođenog u Vojvodini, a 45,4% su činili
imigranti.
Već posle Drugog svetskog rata došlo je oko 250.000 kolonista, a
jedan znatan broj stanovnika se iselio ili je proteran (Nemci), tako da se
smatra da je 1945. pa sve do 1948. godine, kada je kolonizacija okončana,
trećina stanovništva Vojvodine bukvalno zamenjena. Posle tih organizovanih
kolonizacija usledio je period stihijske imigracije, putem rođačkih ili
zavičajnih veza, ali je i paralelno tekao proces povratnih migracija
novodoseljenog stanovništva koje se nije snašlo ili prilagodilo novoj sredini.
Posle toga proces imigracije u Vojvodinu zamire tokom šezdesetih godina XX
veka, odnosno od tada počinje proces veće emigracije i dolazi do pojave
negativnog migracionog bilansa. Jedan od osnovnih problema kod migracija
jeste njihova selektivnost, jer najčešće odlazi mlado i školovano stanovništvo,
a ostaje staro i slabije obrazovano, uglavnom vezano za agrarnu delatnost.
Osnovni demografski problem Vojvodine je starosna struktura
stanovništva. Prosečna starost u Vojvodini već 1991. godine bila je 37,7
godina. To je već izlazak iz nivoa mlađeg sredovečnog stanovništva (20-39
godina starosti) i ulazak u nivo starijeg sredovečnog stanovništva (40-59).
Godine 2002, mlado stanovništvo (0-19) je u Pokrajini činilo 22,7% ukupne
populacije, mlađe sredovečno 27,0%, starije sredovečno 28,8% i staro
stanovništvo (preko 60 godina starosti) 21,5%.
Starosna struktura stanovništva može se analizirati na osnovu
nekoliko tipova standardizacije. Prema Sundbargu razlikuje se progresivan,
stacionaran i regresivan tip stanovništva. Regresivan tip je onaj gde stanovništva
starog 50 i više godina ima više od 30 odsto. Prema popisu iz 1991.
godine u Vojvodini je bilo 32% stanovništva starijeg od 50 godina. Prema
istim podacima još je nepovoljnija situacija bila kod pojedinih etničkih grupa:
Rumuni 39,8%, Hrvati 38,8%, Mađari 37,8%, Slovaci 36,0% itd. Danas su ovi
podaci svakako daleko nepovoljniji.
Drugi pokazatelj koji se često koristi u ovakvim analizama je klasifikacija
Ujedinjenih nacija, gde se kao reper uzima starost od 65 i više godina,
pa se mladim stanovništvom smatra populacija u kojoj tih starijih od 65
godina ima do 4%, dok se populacija u kojoj ima 7% starijih od 65 godina
smatra starom. Udeo lica starijih od 65 godina u ukupnom stanovništvu
Vojvodine iznosio je 1991. godine 11,9% (Srbi 11,0%, Hrvati 13,5%, Slovaci
15,1%, Mađari 16,7%, Rumuni 18,6%). Ispod repernog nivoa od 7% bili su
samo: Romi 3,3%, Muslimani 3,3%, Albanci 3,4% i Jugosloveni 5,9%.
21