vojvodjanski identitet

Jovan Komšić:
VOJVOĐANSKI IDENTITET U TRANZICIJI 1
Nacrt jedne sociološko-politikološke analize
1. IDENTITETSKI PROBLEMI I TRANZICIONE NEDOUMICE
Dva relevantna mišljenja:
Prvo: "... snaga kulture leži u njenoj sposobnosti da stvori identitet,
nešto bez čega pojedinac ne može da živi i nešto što ne može lako da se
promeni. Opšta kultura pretpostavlja neku vrstu saučesništva koje mogu da
shvate samo pojedinci koji su socijalizovani unutar te kulture" (Monsera
Giberno, 1996/7).
Drugo: "Identitet je mamac pred ulazom u noćni lokal, u kojem će te
očerupati… Političari, sveštenici, novinari, duhovni karijeristi teraju nas u
zamišljena stada, torove… što si više progutao mamac identiteta, utoliko si
više u rukama političara" (Đerđ Konrad, 1995).
Ova dva stanovišta, na upečatljiv način, nagoveštavaju svu
kompleksnost kulturnih realnosti koje se nazivaju jednim terminom –
identitet. U tu složenost, dakako, spadaju i brojne dileme koje identitetsku
supstancu smeštaju u polje između
- kulture i institucionalno-političke strukture;
- emancipatorskog i represivnog ambijenta lične slobode;
- nepromenljive i monolitne "autentičnosti" ("čistote") identiteta, s
jedne strane, te otvorenosti i pluralnosti identiteta, s druge strane;
- integracije "istosti" i integracije u različitostima;
- tradicionalizma (tribalizma) i modernosti (građanstva);
- mogućnosti i nemogućnosti "pomirenja" identiteta sa demokratijom;
- saradnje i sukoba;
- pozitivnih vrednosti multikulturalnosti, s jedne strane, i ekstremnog
pluralizma i kulturne tiranije ("isterivanja Đavola pomoću Satane"), s druge
strane;
- netrpeljivih liberalizama i tolerantnih liberalizama;
- violentne (isključujuće) etnodemokratije, s jedne strane, i stabilizovane
liberalne demokratije, sa odgovarajućim korpusom institucionalnih
garancija etnokulturne pravde, s druge strane.
2. ŠTA JE VOJVODINA?
Tri relevantna stanovišta
Prvo (autorsko) stanovište:
- Vojvodina je "Švajca na Istoku Evrope" (Svetozar Miletić; Vasa
Stajić)
- "Vojvodina je evropski projekt" (Dimitrije Boarov)
Drugo (stanovište naroda):
1966. godine – u pogledu šest ključnih interpersonalnih odnosa (brak,
prijatelji, sused, kolega na poslu, šef, rukovodilac), građani Pokrajine su se "...
značajno manje distancirali od drugih naroda i narodnosti 2 nego što je to bio
slučaj sa drugim delovima zemlje (71% nije ispoljilo nikakvu distancu, a
Mađari čak u 85% slučajeva!). Jugoslovenski prosek distance bio je 59%" (D.
Pantić, 1967). Pokazalo se, takođe, da su Vojvođani bili zadovoljniji svojom
društvenom zajednicom (čak 80%) nego drugi, te da je i u drugim istraživanjima
iz sedamdesetih godina potvrđena dominacija pozitivne međusobne orijentacije,
posebno među mladima. 3
1979. godine – istraživanja pokazuju prisustvo kulturnog paralelizma i
tolerancije, uz nagoveštaje prožimanja kultura. Tako, kaže jedna autorka, "... u
Vojvodini postoje uslovi za razvijanje pluralističke (paralelističke) kulture –
sistema zasnovanog na kulturnim vrednostima svih vojvođanskih nacija, u
kome bi bila ostvarena ravnoteža između univerzalnih i nacionalno osobenih
kulturnih vrednosti..." (Lj. Baćević, 1979, str. 95-98). 4
1 Ovaj rad predstavlja segment autorovih istraživanja u okviru naučnog projekta
Instituta društvenih nauka u Beogradu: Razvoj srpskog društva u savremenim svetskim integrativnim
procesima: perspektive, alternative i implikacije (Ev. br. 149020), finansijski podržanog od
Ministarstva za nauku Vlade Srbije.
44
2 Tada je "narodnost" bio oficijelni termin za nacionalne manjine.
3 Vidi o tome i: J. Komšić, "Šanse interkulturalizma i iskušenja etnodemokratije",
Otvoreni univerzitet, Subotica, 1997, str. 39.
4 Isto, str. 45.
45