vojvodjanski identitet

središte otpora centralizmu i hegemonizmu – koje jedino nije nacionalno, već
demokratski motivisano i nikad izraženo u dezintegrirajućem smislu. U tom
smislu, istorijski posebno značenje imaju ideje Vojvođanskog fronta
(pokreta), koji je inspirisan istorijskim razlozima i etničkim pluralizmom
Vojvodine; u njemu su predstavnici Srba, Hrvata, Mađara, Slovaka i
protagonisti različitih političkih opcija – radikalskih, demokratskih,
zemljoradničkih, HSS-ovskih, komunističkih, samostalno-demokratskih i dr.
Te ideje počinju se etablirati kao istorijska alternativa Srpskoj Vojvodini i
autonomiji već od tridesetih godina XX veka. Tim opredeljenjima poseban
socijalni smisao davaće komunisti koji su najviše isticali etničku pluralnost
Vojvodine, kao osnovu njene moguće autonomnosti. U njihovim
opredeljenjima, koje uveliko prihvataju i ugledni protagonisti građanske
političke misli, najviše se razarao i relativizovao mit o srpskoj autonomiji
Vojvodine i oportunost njene izgradnje na etnički pluralnim i demokratskim
osnovama. U otporu centralizmu i ekonomskim nametima na Vojvodinu
ističe se misao o neravnopravnom položaju svih njenih naroda u takvom
sistemu i potrebi zajedničkog rada na promeni njenog ustavnog statusa.
Zapravo, reč je o afirmaciji i legalizaciji novog istorijskog identiteta Vojvodine
koji artikuliše etničku pluralnost kao osnovu njenog ustavnog subjektiviteta i
koji će obeležiti politički život kroz gotovo ceo XX vek.
Drugi svetski rat i njegov ishod na prostorima jugoslovenske države
daće ovim tendencijama i drugačiji socijalni smisao. Tada se radikalnije
anticipira zajednički otpor fašizmu, zajednička borba za oslobođenje od
različitih okupacionih sistema, zajedničko opredeljenje za ustavni
subjektivitet Vojvodine i ravnopravnost naroda u njoj, koji Vojvodinu vide
kao autonomnu jedinicu jugoslovenske federacije i posebnu istorijsku,
etničku i geografsku pokrajinu. U specifičnim prilikama u kojima se našla
Vojvodina u Drugom svetskom ratu ovi zahtevi su ponekad izgledali i
nerealni, ali su bili istorijski osnov za političko približavanje svih njenih
naroda, za ustavni subjektivitet u jugoslovenskoj federaciji i Republici Srbiji.
Tako se, za razliku od opredeljanja isključivo slovenskih naroda na Velikoj
narodnoj skupštini 1918. godine, na Skupštini izaslanika naroda Vojvodine,
održanoj 31. jula 1945. godine, o Vojvodini izjašnjavaju svi njeni narodi, iako
to čine u znatno delikatnijoj političkoj i nacionalnoj situaciji, koja je nastala
posle Drugog svetskog rata. Time su, u uslovima političkog monizma, narodi
Vojvodine izražavali svoj stav o njenom državno-pravnom statusu, i imali
ravnopravan položaj u političkom opredeljivanju, bez ikakve nacionalne
supremacije. Zapravo, potpuno se izgubilo srpsko shvatanje autonomije
16
Vojvodine i jednonacionalno posredovanje u njenom razvijanju – rečju počela
se afirmisati podjednaka odgovornost svih njenih naroda za autonomiju.
Kada se bude spoznala istorijska dokumentacija o sporovima oko autonomije
Vojvodine iz šezdesetih godina XX veka, moći će se pouzdanije suditi o
smislu i istorijskom značenju ovakve etničke participacije naroda Vojvodine u
njenom ustavnom statusu, odnosno kritički osvetliti odsustvo takve
participacije u vreme tzv. jogurt-revolucije i Miloševićeve ustavne agresije na
Vojvodinu, kada je Vojvodini ponovo dat izrazitije srpski karakter. U
ustavnim raspravama s početka šezdesetih godina upravo je osporeno samo
srpsko posredovanje u ustavnom statusu Vojvodine i afirmisana multietnička
participacija i jedinstvo u odbrani njene autonomnosti.
O tome će relevantna istorijska dokumentacija i istorijsko istraživanje
pouzdanije suditi, ali je izvesno da ga neće dovoditi u pitanje, s obzirom da
su mnoga pitanja već dobila naučnu valorizaciju.
17