Wyprawy krzyŜowe Między chlubÄ a potępieniem - Wiedza i Edukacja

71ZakończenieWiek XI uznaje się zgodnie za przełomowy w dziejach chrześcijańskiego Wschodui Zachodu. W tym stuleciu nastąpił, bowiem formalny rozłam między Rzymema Konstantynopolem. W tym teŜ czasie pojawili się na Wschodzie nowi wrogowiechrześcijaństwa: Turcy SeldŜuccy, którzy podobnie jak Arabowie, przyjęli wiarę odMachometa. Stali się społecznością zwartą i Ŝądną podbojów; w wyniku ich niezwykłejekspansji cesarstwo bizantyjskie zostało ograniczone do posiadłości europejskich i częściowomałoazjatyckich. Patriarchat Konstantynopola, którego granice pokrywały się odtądz granicami imperium, tracił systematycznie obszary pozostające dotychczas pod jegojurysdykcją. Zwiększyła się zarazem jego izolacja od Rzymu. O losach tego Kościoław istotny sposób zadecydowały jednak wyprawy krzyŜowe. Zdaniem historyków np.Dowsona, krzyŜowcy zlikwidowali ostatnie ślady poczucia jedności między Wschodnim aZachodnim chrześcijaństwem. Szczególne rozgoryczenie wywołała na Wschodzie IVkrucjata, kiedy to w roku 1204 krzyŜowcy zajęli Konstantynopol grabiąc i niszcząc stolicęBizancjum. W ciągu trzech dni — pisze Zakrzewski — zanikło ostatecznie poczucie jednościmiędzy Wschodem a Zachodem, które dotąd było jeszcze przetrwało, mimo tylu ciosówi przejść, zdołało się oprzeć tylu próbom rozłamu. Odtąd nie moŜna było juŜ mówićo Grekach i Łacinnikach jako o członkach tego samego Kościoła. W Wielki Piątekpamiętnego roku przybysze z Zachodu sprofanowali nawet świętości Bizantyjczyków. Wtakich to okolicznościach Grecy poznali chrześcijańskich braci zachodnich z jak najgorszejstrony. I jeŜeli początkowo niechęć wobec Kościoła łacińskiego cechowała hierarchiępatriarchatu i część episkopatu greckiego, to obecnie ogarnęła ona równieŜ niŜszeduchowieństwo i masy ludowe. Nadzieja na przywrócenie jedności w okresie wyprawkrzyŜowych była tak niewielka, Ŝe patriarcha Konstantynopola — Michał III mógłpowiedzieć, iŜ nie tak cięŜko jest znosić jarzmo mahometan, jak osiągnąć porozumienie zŁacinnikami w sprawach obrządku i wiary.Mimo zaistnienia wrogich sprawie jedności wydarzeń nikt nie mógł wtedy przewidzieć,Ŝe dokonane w połowie XI wieku rozdarcie chrześcijaństwa przetrwa aŜ tyle stuleci. W miaręjednak, jak rozłam zaczął się pogłębiać przez coraz to nowe konflikty, pojawiały się równieŜod czasu do czasu próby zjednoczeniowe. Co się tyczy Konstantynopola, będziemy mielisposobność przekonać się, Ŝe tego rodzaju zabiegi były z reguły inspirowane racjamipolitycznymi. W latach, gdy cesarstwo wschodnie musiało borykać się z coraz to większymzagroŜeniem ze strony niewiernych, cesarz ponawiał nieustannie wysiłki, by uzyskać pomocwojskową Zachodu. W kontekście politycznych uwarunkowań dochodziły do głosu