72inicjatywy zjednoczeniowe.Biskupi Rzymu równieŜ nie tracili nigdy z pola widzenia kościelnej unii, choć środki imetody stosowane były z róŜnym powodzeniem, nie zawsze najbardziej odpowiednie, zreguły uzaleŜnione od ducha epoki. Mimo to historia odnotowała dwa wielkieprzedsięwzięcia zjednoczeniowe. NajpowaŜniej sprawa ta została postawiona na soborach wLyonie (1274) i Florencji (1439).Zwycięstwo kaŜdej krucjaty według krzyŜowców było zwycięstwem wiary. Wiara, którejnie wspiera mądrość, jest niebezpieczna, z niej rodzi się fanatyzm. Fundamentalizm podzieliłchrześcijan rozdzierając jedność, tkaną suknię chrześcijaństwa. Z mocą niezbadanych prawhistorii cały świat płaci za zbrodnie i ignorancję kaŜdego ze swych obywateli. W długimprocesie wzajemnych oddziaływań Wschodu z Zachodem, z którego narodziła się naszacywilizacja, krucjaty stanowiły epizod tragiczny i destrukcyjny.
73Bibliografia.Al-Safaid, Al-Wafi bi-al-wafajad, t. VI, Wiesbaden 1972.Anonim, Dzieje pierwszej krucjaty albo czyny Franków i pielgrzymówJerozolimskich, Warszawa 1984.Atiya Azis S., Historia Kościołów Wschodnich, Warszawa 1978.Banaszak M., Historia Kościoła Katolickiego, t. II – III, Warszawa 1986.Bartoszewski J., Wpływ wypraw krzyŜowych na relacje między Kościołem Wschodnima Zachodnim, cz. I-VI, w: Internetowy Magazyn teologiczny SemperReformanda, http://www.magazyn.ekumenizm.pl/index.php.Bartoszewski J., Smutek krucjat, Przegląd Prawosławny nr.4(250)2006.Borrette E., Sto punktów zapalnych w Historii Kościoła, Warszawa 1995.Chwostow W. M., i Bachruszyn S. W., Historia dyplomacji do 1871 roku, t. I,Moskwa 1959.De Veris W., Ortodoksja i katolicyzm, Tournaj 1967.Delumeav J., Strach w kulturze Zachodu XIV – XV wiek, Warszawa 1987.Dobraczyński J., Doba krucjat, Warszawa 1968.Dowson C., Formowanie się chrześcijaństwa, Warszawa 1969.Dwornik F., Bizancjum, a prymat Rzymu, Warszawa 1987.Holt M., Bliski Wschód od wypraw krzyŜowych do 1517 roku, Warszawa 1993.Hrohowie W. i M., W obronie grobu chrystusa, Warszawa 1992.Kelly J. N. D., Encyklopedia papieŜy, Warszawa 1997.Koczy L. Narody w pierwszej wyprawie krzyŜowej, Londyn 1961.Konowles M. D. i Obalensky D., Historia Kościoła, t. I, Warszawa 1982.Kumor B. Historia Kościoła Katolickiego t. IV, Lublin 1984.Labuda G., Historia Pomorza, Poznń 1987.Le Goff J., Kultura średniowiecznej Europy, Warszawa 1994.Leśmian S., Jerozolima 1099, Warszawa 1995.Łęga W., Obraz gospodarczy Pomorza Gdańskiego XII i XIII wiek, Poznań 1949.Łęga W., Społeczeństwo i państwo gdańsko – pomorskie, Poznań 1954.Marks K. i Engels F., Dzieła, t. I, Warszawa 1960.Mazurkiewicz R., Zrozumieć średniowiecze, Tarnów 1994.Olszewski D., Dzieje chrześcijaństwa w zarysie, Katowice 1982.