Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
ñýòãýëýýð áàòàòãàí ìàíäóóëæ, ¿íäýñ ÿçãóóðûã àëäàõã¿é ñàõèõ áà äîòîîä<br />
çàñãèéã ¿íýí ñýòãýëýýð ñàéæðóóëàí çàñàìæèëæ, ÿäóó äîîðä àðä ò¿ìíèé òóñûã<br />
òóéëààð áîäîõ áà ººðèéí äîòîîä ýðõèéã ºíº ¿¿ðä ñàõèæ, äàðëàõ äàðëàãäàõûí<br />
çîâëîíã¿é àæ òºðºõèéã ÷óõàë áîëãîíî” 321 õýìýýí òóñãààð òîãòíîëîî ñýðãýýõ<br />
òýìöëèéí ¿íäñèéã òîäîðõîéëîâ.<br />
Òàíãàðãèéí áè÷ãèéí 2-6 áà 8 äóãààð ç¿éë¿¿äýä àìü íàñ, ýä õºðºíãèéã ¿ë<br />
õàéðëàí, øóäàðãà ¿íýí÷ýýð íàìûí õýðýãò ç¿òãýõ, íàìûí íóóöûã õàäãàëàõ,<br />
ÿäóó äîîðäñûí òóñûã ÿìàãò äýýäëýí îëîí àðäàä õîðèîòîé ç¿éëèéã òàñëàí<br />
çîãñîîõ, íàìûí ýãíýýã ºðãºòãºí, ò¿¿íèé çîðèëãûã òàéëáàðëàí òàíèóëàõ çýðýã<br />
ç¿éëèéã òóñãàñàí áàéâ.<br />
Òóñ çºâëºãººíººñ ººð íýãýí ÷óõàë øèéäâýð ãàðãàñàí íü ÇÎÓ-ààñ òóñëàìæ<br />
õ¿ñýõ àñóóäëûã àëáàí ¸ñîîð òàâüæ õýëýëö¿¿ëýí, òºëººëºã÷äèéã òîõîîí<br />
òîìèëñîí ÿâäàë áàéâ. ÇÎÓ-ä îäîõ òºëººëºã÷ººð Ñ.Äàíçàí, Õ.×îéáàëñàí íàðûã<br />
ýõëýí ÿâóóëàõ áºãººä òýäíèé çàðäëûã íàìûí íºõºä ñàéí äóðààð õóðèìòëóóëàí<br />
ãàðãàõààð òîãòæýý. ¯¿íèé äàðààãààð òóñãàé çºâëºãººíèéã äàõèí õèéæ ÌÀÍûí<br />
òàìãà ¿éëäýí, 400 ¿ãòýé ãèø¿¿äèéí íóóö õàðèëöààíû áè÷èã çîõèîæýý.<br />
Íàìûí íºõäèéí àæëûã õóâààðèëæ íýã õýñýã íü ÇÎÓ-ûí áàéäëûã ìýäýõ, íºãºº<br />
õýñýã íü íî¸ä ëàì íàð, õÿòàä öýðãèéí ÿâóóëëàãûã òàíäàí ø¿¿í õýëýëöýõ, ãóðàâ<br />
äàõü íü ¿íäýñíèé äýâøèëò ¿çýëòí¿¿äòýé õîëáîî òîãòîîí, òýäíèéã ººðñäèéí<br />
¿éë õýðýãò òàòàí îðîëöóóëæ òóñëóóëàõ, ÇÎÓ-ààñ òóñëàìæ ãóéõ õýðýãò Áîãä<br />
õààíû òàìãà äàðóóëàõ çýðýã àæëûã äàãíàí õàðèóöàõààð áîëæýý.<br />
Ñ.Äàíçàí, Õ.×îéáàëñàí íàð 1920 îíû 7 äóãààð ñàðä Õ¿ðýýíýýñ ìîðäñîíû<br />
äàðààãààð ÇÎÓ-ä ÌÀÍ-ûí òºëººëºã÷äèéã íýìýí ÿâóóëàõààð øèéäâýðëýæ, Ä.<br />
Áîäîî, Ä. ×àãäàðæàâ íàð ýõëýí ÿâæ, äàðàà íü Ä.Ñ¿õáààòàð, Ä.Äîãñîì, Ä.Ëîñîë<br />
íàð Áîãäûí òàìãàòàé áè÷ãèéã àâ÷ ÿàðàâ÷ëàí ìîðäæýý. ÌÀÍ-ûí òºëººëºã÷èä<br />
Äýýä Øèâýýíä ÇÎÓ-ûí êîíñóë Î.È.Ìàêñòåíåêòýé, Äýýä ¯äýä ÎÊ(á)Í-ûí<br />
Ñèáèðèéí Òîâ÷îîíû ãèø¿¿í Á.Ç.Ùóìÿöêèé íàðòàé òóñ òóñ óóëçàæ, òýäíýýð<br />
äàìæóóëàí îð÷óóëàã÷ Æ.Öýâýýí, Ý.Ðèí÷èíî íàðààð ãàçàð÷ëóóëàí 1920 îíû 8<br />
äóãààð ñàðä Ýðõ¿¿ õîòíîî õ¿ð÷ î÷æýý. Òýä Ñèáèðü áà Àëñ Äîðíîä äàõü ÇÎÓûí<br />
ÃÕÀÊ-ûí á¿ðýí ýðõò òºëººëºã÷èéí îðëîã÷ Ô.È.Ãàïîíòîé óóëçàí Ìîíãîë<br />
îðíû áàéäàë, ººðñäèéí çîðèëãûã òàéëáàðëàæ, õÿòàäûí äàðëàëààñ àíãèæèð÷,<br />
òóñãààð óëñ áîëîõ òýìöýëäýý ÇÎÓ-ààñ òóñëàìæ õ¿ñ÷ áàéãààãàà èëýðõèéëýí<br />
Áîãäûí òàìãàòàé áè÷ãèéã ºðãºí áàðüæýý. Ô.È.Ãàïîíîîñ óóë áè÷èãòýé<br />
òàíèëöñàíû äàðààãààð “÷óõàì àðäûí òºëººëºã÷äèéí çîðüñîí çîðèëãî,<br />
òóñëàìæèéã àâààä ÿìàð çàñàã áàéãóóëàõ õèéãýýä ãàäààäûí äàéñàíòàé ÿìàð<br />
àðãààð òýìöýõ, õýä õý÷íýýí çýð çýâñýã õ¿ñýõ …” 322 çýðýã àñóóäëûã òóñãàñàí<br />
áè÷ãèéã ÌÀÍ-ûí íýðèéí ºìíººñ áè÷èõèéã òºëººëºã÷äºä ñàíàë áîëãîæýý. Òýð<br />
¸ñîîð òóñëàìæèéã íàìûí íýðýýð õ¿ëýýí àâàõàà èëýðõèéëñýí áè÷èã ¿éëäýí,<br />
Ìîíãîë-Ò¿âýäèéí õýëòýñò ºã÷ýý. Ãýâ÷ ìîíãîë÷óóäûí õ¿ñýëòèéã Ñèáèðü<br />
ìóæèéí òºâ Îìñêò óëàìæèëæ, óëìààð òºâ çàñãèéí ãàçàð øèéäâýðëýíý ãýñíèé<br />
321<br />
ÌÀÕÍ-ûí ò¿¿õýíä õîëáîãäîõ áàðèìò áè÷ã¿¿ä (1921-1940). I äýâòýð. ÓÁ., 1966. ò.7.<br />
322<br />
×îéáàëñàí Õ., Ëîñîë Ä., Äýìèä Ã. Ìîíãîë àðäûí ¿íäýñíèé õóâüñãàëûí àíõ ¿¿ñýí áàéãóóëàãäñàí<br />
òîâ÷ ò¿¿õ. ÓÁ., II äàõü õýâëýë. 1974. ò. 297.<br />
212
Change language