Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
ãàçàðç¿éí ñóäàëãààã õèéæ áàéëàà. 1922-1923 îíä Ñóäàð áè÷ãèéí õ¿ðýýëýí<br />
íü ÇÕÓ-ûí ØÓÀ áîëîí Áóðèàäûí Ýðäìèéí õ¿ðýýëýíòýé õàðèëöàà òîãòîîæ,<br />
àíõíû øèíæèëãýýíèé àíãèóäûã óðüæ èð¿¿ëýâ. Òýäãýýð íü Ìîíãîë îðíû<br />
ò¿¿õ, ãàçàðç¿é, ãåîëîãè, àìüòàí óðãàìàë, ãèäðîãåîëîãèéí ÷èãëýëýýð çàðèì<br />
ñóäàëãàà ÿâóóëæ, òóñ îðîíä øèíæëýõ óõààíû òºðºë á¿ðèéí ñàëáàðûã<br />
õºãæ¿¿ëýõ, áîëîâñîí õ¿÷íèéã áýëòãýõ, àæ àõóéí çîðèëòûã õýðýãæ¿¿ëýõ<br />
õýðýãò ÷óõàë ¿¿ðýã ã¿éöýòãýñýí þì. ×óõàì òýð ¿åä Îðîñ-Ǻâëºëòèéí<br />
ýðäýìòýí Ï.Ê.Êîçëîâûí “Ìîíãîë-Ò¿âýäèéí” øèíæèëãýýíèé àíãè Íî¸í óóëûí<br />
Õ¿íí¿ãèéí áóëøèéã ìàëòàæ, øèíæëýõ óõààíû íýýëò õèéñýí áà ìºí Õºâñãºë<br />
íóóðûí îð÷íûã ñóäëàõ àñóóäëààð Ýðõ¿¿ãèéí èõ ñóðãóóëüòàé õýëýëöýýð õèéæ<br />
1923 îíä àíõíû ýêñïåäèöèéã çîõèîí áàéãóóëàâ. Ìºí ¿åä ÀÍÓ-ûí ýðäýìòýí<br />
Ð.Ýíäðüþñèéí ïàëåîíòîëîãèéí àíãè àíõ àæèëëàæ Ìîíãîëûí ãîâèîñ ¿ëýã<br />
ã¿ðâýëèéí àðâèí èõ äóðñãàëûã íýýí èëð¿¿ëæýý.<br />
Ñóäàð áè÷ãèéí õ¿ðýýëýí íü õÿòàä, ìàíæ, àíãëè, ôðàíö, îðîñ õýëíýýñ<br />
Ìîíãîëûí ò¿¿õèéí á¿òýýë¿¿äèéã îð÷óóëàí, îëîí îðíû ¿íäñýí õóóëèéã<br />
õºðâ¿¿ëæýý 377 . Ìîíãîë îðîíä øèíæëýõ óõààíûã õºãæ¿¿ëýõýä 1921-1924 îíä<br />
íèéò 154759 ëàí ìºí㺠çàðöóóëæ, áàãàã¿é ç¿éëèéã õèéæ á¿òýýæýý 378 .<br />
1920-èîä îíä Ìîíãîëûí ñî¸ëûí àìüäðàëä çàðèì ººð÷ëºëò ãàð÷,<br />
ìîíãîë÷óóä ºðíºäèéí ñî¸ëòîé, Îðîñîîð äàìæèí òàíèëöàõ áîëîâ. Ñî¸ë<br />
ãýãýýðëèéí áàéãóóëëàãóóä-Á¿õ Ìîíãîëûí õóâüñãàëò çàëóó÷óóäûí æ¿æãèéí<br />
õ¿ðýýëýí (1922), Àðäûí íàìûí öýíãýëäýõ õ¿ðýýëýí, Ñ¿õáààòàðûí òºâ êëóá,<br />
Àìãàëàíáààòàðûí êëóá (1924), àíõíû íîìûí ñàí áàéãóóëàãäàæ, óõóóëãà<br />
ñóðòàë÷èëãààíû àæëûã ÿâóóëæ ýõëýâ. Àíõíû õóâüñãàëò äóóíóóä çîõèîãäîæ,<br />
àÿëãóóò æ¿æèã, øîã ãàðàà, æèæèã ¿çýãäýë òîãëîí, òîãòìîë õýâëýë¿¿ä áóé<br />
áîëîâ. Ýíý ¿åä “Óðèà”, “Íèéñëýëèéí ñîíèí áè÷èã”, “Àðäûí ýðõ”, “Àðäûí<br />
öýðýã” çýðýã øèíý ¿åèéí ñîíèí ñýòã¿¿ë ãàð÷, íàì, çàñãèéí áîäëîãûã<br />
ñóðòàë÷ëàõ, îëîí ò¿ìíèéã ãýãýýð¿¿ëýõýä íýí ÷óõàë íºëºº ¿ç¿¿ëæýý. Ñî¸ë<br />
ãýãýýðëèéí àæëûí ãîë àãóóëãà íü îëîí ò¿ìíèé èäýâõèéã ñýðãýýõ, òýäíèéã<br />
íèéãìèéí á¿òýýí áàéãóóëàëòàíä òàòàí îðîëöóóëàõàä îðøèæ áàéñàí þì.<br />
Èéíõ¿¿ 1922-1924 îíä Àðäûí çàñãèéí ãàçàð, ÌÀÍ-ààñ óëñ îðíû îíöëîã,<br />
òóõàéí öàãèéí íºõöºë áàéäàëä çîõèöóóëàí íèéãìèéí àìüäðàëûí á¿õèé ë<br />
õ¿ðýýíä àðä÷èëñàí ººð÷ëºëòèéã óõààëãààð õýðýãæ¿¿ëñíèé ä¿íä 1921 îíû<br />
¿íäýñíèé àðä÷èëñàí õóâüñãàëûí îëîëòûã áàòàòãàæ, óëìààð òºð çàñàãëàëûí<br />
øèíý õýëáýð-Á¿ãä íàéðàìäàõ Óëñûã òóíõàãëàõ ¿íäñýí íºõöëèéã á¿ðä¿¿ëæýý.<br />
Ìîíãîë îðíû äîòîîä, ãàäààä áàéäàë. 1922 îíû ýõíýýñ òóñ óëñûí<br />
äîòîîä áàéäàë õàðüöàíãóé òîãòâîðæèæ, íèéãýì, ¿íäýñòíèéã õàìàðñàí ¿éìýýí<br />
ñàìóóíã¿é, àìàð òàéâàí áîëæ èðæýý. ªã¿¿ëýí áóé ¿åä àðäûí ýðõòýé õýìæýýò<br />
öààçàò Çàñãèéí ãàçðààñ ¿íäýñíèéõýý ýâ íýãäëèéã äýýäëýí, òóõàéí öàã ¿åèéí<br />
íºõöºë áàéäàë, íèéãìèéí õ¿÷í¿¿äèéí ýðõ àøãèéã õàðãàëçàõ áàéð ñóóðèéã<br />
áàðèìòàëæ áàéëàà. Óëñ îðíû äîòîîä áàéäàë åðºíõèé òºë⺺𺺠òîãòâîðæèõîä<br />
377<br />
Àðäûí öýðýã. Ñîíèí. ÓÁ. 1924. II-16. ¹2.<br />
378<br />
ÁÍÌÀÓ-ûí àíõäóãààð Èõ õóðàë. ÓÁ., 1984. ò. 127.<br />
249
Change language