Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
1921 îíû ýöñýýð ãàìèí, öàãààíòíû ¿åä ýâäýðñýí õýâëýëèéí ãàçðûã<br />
çàñâàðëàí àæèëëóóëæ, øààðäëàãàòàé íîì ñóðàõ áè÷ãèéã ìîíãîë õýëýýð<br />
õýâëýæ áàéâ. Ýíý ¿åýñ ÌÀÍ-ûí Òºâ Õîðîî, ÀÇÃ-ûí òºâ õýâëýë “Óðèà” ñîíèí<br />
áà Ìîíãîëûí öàõèëãààí ìýäýýíèé àãåíòëàãèéí “Ìîíòà” ìýäýýëýë ñýòã¿¿ë<br />
ãàðàõ áîëîâ.<br />
Ìîíãîëûí øèíæëýõ óõààíû àíõíû áàéãóóëëàãà-Íîìûí õ¿ðýýëýí<br />
áàéãóóëàõ òóõàé Çàñãèéí ãàçðûí òîãòîîë 1921 îíû 11 ä¿ãýýð ñàðûí 9-íä<br />
ãàð÷ýý. ÿí Æàìúÿí, ã¿í Äàøíÿì, ò¿øìýë Áàò-Î÷èð, ýðäýìòýí Æ.Öýâýýí<br />
íàð õ¿ðýýëýíãèéí 15 ç¿éëòýé ä¿ðìèéã áîëîâñðóóëæýý. 1921 îíû 11 ä¿ãýýð<br />
ñàðûí 22-íä Ñóäàð áè÷ãèéí õ¿ðýýëýíãèéí àíõäóãààð õóðàëäààí áîëæ, äàðãàä<br />
Ñ.Æàìúÿí, íàðèéí áè÷ãèéí äàðãàä çàéñàí Áàò-Î÷èðûã òîìèëæ “…Ìîíãîë<br />
õýëèéã ýðõýì áîëãîí åâðîïûí õýëíýýñ îëîí óëñûí ò¿¿õ, ò¿âýä õýëíýýñ<br />
öàíèäûí óõààíû íîìóóäûã îð÷óóëàõ, Õ¿ðýý, Ìàéìàà çýðýã ãàçðààñ ìîíãîë,<br />
ìàíæ áè÷èã ñóðâàëæëàí îëîõ, çàðèìààñ Ìîíãîëûí ò¿¿õýíä õîëáîãäîõûã íü<br />
îð÷óóëàõ..” 366 ¿¿ðýã õ¿ëýýëãýâ. Õ¿ðýýëýíä àíõëàí õýë óðàí çîõèîëûí òàñãèéã<br />
íýýæ ýðäýìò ãàâæ Çàâà Äàìäèí, Ǻâëºëòèéí ñóäëàà÷ Â.È.Ëèñîâñêèé íàðûã<br />
óðèí àæèëëóóëæ 367 , ñóäàëãààíû áààç ñóóðèéã áóé áîëãîõ ÿâäëûã îéðûí<br />
çîðèëò áîëãîí äýâø¿¿ëýí àæèëëàæ ýõýëæýý. Áîëîâñðîë, øèíæëýõ óõààíûã<br />
õºãæ¿¿ëýõ õýðýãò çàðöóóëàõ á¿õèé ë õºðºíãèéã óëñûí ñàíãààñ ãàðãàæ áàéâ.<br />
ÀÇÃ-ààñ 1921 îíû äóíäààñ ýöýñ õ¿ðòýë àâ÷ õýðýãæ¿¿ëñýí ýäãýýð á¿õ àëõìóóä<br />
íü äàðààãèéí îí æèë¿¿äýä íèéãìèéí á¿õ ñàëáàðò àðä÷èëñàí ººð÷ëºëò¿¿äèéã<br />
õýðýãæ¿¿ëýõ ýõ ¿íäýñ áîëîâ.<br />
4. Õóâüñãàëûí íèéãìèéí çîðèëòûã õýðýãæ¿¿ëýí,<br />
àðä÷èëñàí ººð÷ëºëò õèéæ ýõýëñýí íü (1922-1924)<br />
ÀÇÃ-ààñ àâ÷ õýðýãæ¿¿ëñýí àðä÷èëñàí àðãà õýìæýýí¿¿ä. Ìîíãîë<br />
îðíûã ãàìèí, öàãààíòíààñ á¿ðýí ÷ºëººëñíèé ä¿íä äîòîîä àìüäðàëûã<br />
òºâõí¿¿ëýõ, íèéãìèéí øèíý÷ëýë õèéõ öîî øèíý áºãººä õ¿íäõýí çîðèëòûã<br />
øèéäâýðëýõ áîëîëöîî á¿ðäýâ. ÀÇÃ-ààñ 1922 îíû 1 ä¿ãýýð ñàðûí 25-íä<br />
õàìæëàãà íàðûã ñóì àðäûí äàíñàíä øèëæ¿¿ëýõ ò¿¿õò øèéäâýðèéã ãàðãàæ,<br />
5 äóãààð ñàðûí 5-íä çàñàã íî¸äûí õàìæëàãà çàõèðàõ ýðõèéã öóöàëæ, òàìãûã<br />
õóðààí àâñíààð Ìîíãîë îðîíä õàìæëàãàò ¸ñûã ¿¿ðä óñòãàæýý.<br />
1923 îíû 3 äóãààð ñàðûí 22-íä áàòàëñàí “Ìîíãîë óëñûí îëîí çàñàã<br />
áà çàñàã áóñ âàí ã¿íã¿¿äèéí ýðõ õýìæýýíèé ä¿ðýì”-ýýð îëîí çóóíû òóðø<br />
íèéãìèéí äàðëàã÷ àíãè áàéñàí èõýñ íî¸äûí çàñàãëàõ ýðõèéã ýãíýãò óñòãàæ,<br />
õýòýðõèé ýðõ ÿìáà, ñ¿ð õ¿÷èéã õÿçãààðëàâ. Ýíýõ¿¿ ä¿ðýì íü Ìîíãîë óëñûí<br />
á¿õ èðãýäèéã õóóëèéí ºìíº òýãø ýðõòýé áàéõ íºõöëèéã á¿ðä¿¿ëýõýä ÷óõàë<br />
àëõàì áîëîâ.<br />
Àðäûí çàñãèéã íèéòýýð äýëãýð¿¿ëýõ, áýõæ¿¿ëýõ íýí ÷óõàë ¿íäýñ íü<br />
îðîí íóòãèéí õóó÷èí çàõèðãààã øèíý÷ëýõ ÿâäàë áàéâ. 1922 îíîîñ íóòãèéí<br />
366<br />
Ýíõò¿âøèí Á. Æàìúÿí ã¿í. ÓÁ., 1999. ò. 37.<br />
367<br />
Êðàòêèé î÷åðê èñòîðèè Àêàäåìèè íàóê ÌÍÐ. ÓÁ., 1981. ñ. 8.<br />
242
Change language