Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
çàõèðãààäûã àðä÷èëàõ àæèë ýõýëæýý. 1923 îíû 3 äóãààð ñàðûí 23-íä “Ìîíãîë<br />
óëñûí íóòãèéí çàõèðãààíû ä¿ðýì”-èéã áàòëàâ. Ä¿ðìèéí 1 ä¿ãýýð ç¿éëä<br />
“Áèäíèé Ìîíãîë óëñ íýãýíò àðäûí ýðõòýé õýìæýýò öààçàò óëñûí çàñãèéã<br />
áàéãóóëñàíû òóë àðâàí ãýðýýñ äýýø áàã, ñóì, õîøóó, àéìàã, óëñûí çàñãèéí<br />
ãàçàð õ¿ðòýë òóñ òóñ àðäûí òºëººëºã÷äèéã ñîíãîæ õóðàëäóóëàõ, äýñ äàðààëàí<br />
õóðàë áàéãóóëæ, ýëäýâ ç¿éëèéã ø¿¿ìæëýí õýëýëö¿¿ëæ, îëîíõèéí ñàíàëààð<br />
òàñëàí òîãòîîæ, àðäûí ýðõèéã ýðõýìëýí õ¿íäýòãýâýýñ çîõèíî” 368 õýìýýí çààæ<br />
çàñàã çàõèðãààíû äîîä íýãæ¿¿äèéã áàéãóóëàõ, òîî õýìæýý, á¿õ øàòíû õóðëûí<br />
äàðãà, àëáàí òóøààëòíûã ñîíãîõ çàð÷ìûã òîäîðõîéëîí òîãòîîñîí áàéíà.<br />
Ò¿¿í÷ëýí Íèéñëýë Õ¿ðýýíèé çàõèðãàà, Äàðüãàíãà, Õîâä õÿçãààðûí îðîí<br />
íóòãèéí áàéãóóëëàãóóä áîëîí Øàâèéí òóõàé òóñãàéëñàí ä¿ðì¿¿ä áàòëàãäàí<br />
ãàðàâ. 1923 îíû 7 äóãààð ñàðûí 15-íä áàòëàãäñàí Øàâèéí ä¿ðìýýð øàâèéã<br />
õîøóóäûí íýãýí àäèë çàõèðãààíû íýãæ áîëãîí ººð÷èëæýý. Ýíý á¿õýí íü Øàâü<br />
õýìýýõ îíöãîé ýðõòýé íèéãìèéí íýãýí õýñýã Áîãä ãýãýýíèé èâýýëä áàéñíûã<br />
ººð÷èëæ, ò¿¿íèéã óëñûí ºìíº õàðèóöàõ ¿¿ðýãòýé áîëãîñíûã àëáàí ¸ñîîð<br />
õóóëü÷èëñàí õýðýã áàéâ. Óëìààð àðâàí ãýð, áàã, ñóìûí õóðëóóä øàò äàðààëàí<br />
áîëæ 4 àéìàã, Èõ øàâü, Õºâñãºëèéí Óðèàíõàé, Õîâäûí òàðèà÷èí õîøóó<br />
ãýñýí 7 ãàçàðò á¿õ øàòíû 11960 õóðàë áàéãóóëàãäæýý 369 . Íóòãèéí çàõèðãààã<br />
àðä÷èëàõ ¿éë ÿâöàä, 1923 îíä 4 àéìàã, 116 õîøóóã óðüäûí àäèë çàñàã íî¸äûí<br />
íýðýýð íýðëýõèéã çîãñîîæ, àðä îëíû ñàéí ìýäýõ òîìîîõîí óóë áóþó ãàçàð<br />
óñíû íýðýýð íýðëýõ áîëæýý 370 . Ñýöýí õàí àéìãèéã Õàí Õýíòèé óóëûí, Ò¿øýýò<br />
õàíûã Áîãä õàí óóëûí, Ñàéí íî¸í õàíûã Öýöýðëýã ìàíäàë óóëûí, Çàñàãò<br />
õàíûã Õàíòàéøèð óóëûí àéìàã õýìýýí òóñ òóñ íýðëýæýý. Äýýðõè á¿õ àðãà<br />
õýìæýýíèé ä¿íä Ìîíãîë óëñûí òºðèéí ýðõèéã ñîíãóóëèéí çàð÷èìä ¿íäñýëñýí<br />
àðäûí õóðàë õýìýýõ òºëººëºã÷äèéí áàéãóóëëàãóóä áàðèõ áîëæýý.<br />
Àðäûí çàñãèéí ãàçðûí ýðõ õýìæýýã òîäîðõîéëñîí “Ìîíãîë óëñûí Àðäûí<br />
Çàñãèéí ãàçðûí ò¿ð ä¿ðýì”-èéã áîëîâñðóóëàí, òºð çàñãèéí áîäëîãûã îëîí<br />
ò¿ìýíä õ¿ðãýõ ¿¿ðýã õ¿ëýýñýí ”Òºëººíèé ò¿øìýëèéí ä¿ðýì”-èéã øèíý÷ëýí<br />
ìºðäñºí íü òºðèéí àðä÷èëñàí òîãòîëöîîã á¿ðä¿¿ëýõ õóóëü ýðõèéí ÷óõàë<br />
¿íäýñ áîëîâ. 1922 îíû 12 äóãààð ñàðûí 14-íä ÀÇÃ-ûí äýðãýä “Öààç õóóëèéã<br />
ýìõëýõ õýëòýñ” áàéãóóëàãäàæ, 1924 îí õ¿ðòýë “Õàìæëàãûã õàëàõ òóõàé”,<br />
“ÓÒÖÕ-ûí ä¿ðýì”, “ÀÇÃ-ûí õóðëûí ä¿ðýì”, ºðòºº àëáàí òàòâàðûí òóõàé<br />
áîëîí “Íóòãèéí çàõèðãàà, âàí ã¿íã¿¿äèéí ýðõ õýìæýýíèé ä¿ðýì” çýðýã îëîí<br />
àðâàí õóóëü ä¿ðìèéã áàòëàí òîãòîîñîí íü àðäûí òºðèéí ýðõ ç¿éí ¿íäñèéã<br />
á¿ðä¿¿ëýõýä ÷óõëààð íºëººëºâ.<br />
Ò¿¿í÷ëýí õýðýãòíèéã óõóóëàí ñýíõð¿¿ëýõ, ãÿíäàíãèéí áàéäëûã<br />
ñàéæðóóëàõ òàëààð øèíý àãóóëãà á¿õèé òîäîðõîé àðãà õýìæýýã àâ÷ áàéâ.<br />
Àðäûí ýðõò ¸ñíû áàñ íýã ÷óõàë øèíæ áîë òºð, çàñãèéí ¿éë àæèëëàãààíû<br />
õÿíàëòûã áóé áîëãîæ ýõýëñýíä îðøèíî. 1922 îíû 5 äóãààð ñàðûí 23-íä ÀÇÃûí<br />
äýðãýä Õÿíàí øàëãàõ õýëòñèéã áàéãóóëñàí íü àðäûí ýðõò ¸ñûã õàìãààëàõ,<br />
368<br />
ÌÀÕÍ-ûí ò¿¿õýíä õîëáîãäîõ áàðèìò áè÷ã¿¿ä. 1920-1940. I äýâòýð. ÓÁ., 1966. ò. 121-122.<br />
369<br />
ÁÍÌÀÓ-ûí àíõäóãààð èõ õóðàë. Äýëãýðýíã¿é òàéëàí. ÓÁ., 1984. ò. 325.<br />
370<br />
Çàðÿ. 1923. ¹31. ñ. 26.<br />
243
Change language