yozgat

Birçok Anadolu şehrinde inşa edilmiş olan kamu yapıları, Akdağmadeni ilçesi
merkezinde de karşımıza çıkmaktadır. “Tanzimat Reformlarının Akdağmadeni Kent
Fizyolojisine Yansıması adlı bu araştırma 19. yy da Akdağmadeni ilçe merkezinde inşa edilen
kamu yapıları ve bu yapıların şehir gelişimine etkilerini konu almaktadır. Bu maksatla
hazırlanmış olan çalışmada ilçede bulunan; Eski PTT Binası, Eski Askerlik Şubesi, Eski
Hapishane Binası, Eski Ziraat Bankası Binası, Halk Eğitim Merkezi Binası, Eski Endüstri
Meslek Lisesi, Kız Meslek Orta Okulu ve Cephaneliği detaylı bir şekilde tanımlanarak şehrin
gelişimine etkileri tartışılmıştır.
Araştırmadaki amaç söz konusu yapıları tarihçesiyle birlikte plan özellikleri ve
süslemelerini betimleyip, dönem içerisindeki yeri ve önemini tayin etmek, kentin
şekillenmesinde kamu yapılarının nasıl bir fonksiyon üstlendiğini göstermek ayrıca
Akdağmadeni ilçesinin kentleşme sürecine olan katkısını ortaya koymaktır.
1.1. Coğrafya
Akdağmadeni 4 , İç Anadolu‟nun Kızılırmak bölümünde, Akdağlar eteklerinde kurulmuş
yeşil ve şirin bir ilçedir. İlçe, 39º, 39', 39" enlemleri ile 35º, 53', 11" boylamları arasında yer alan
bir matematiksel konuma sahiptir 5 (Fot. 2.1-2.2.). Yozgat 6 şehrinin doğusunda yer alan
Akdağmadeni (Fot. 2.3,4,5,6), il merkezine 100 km. uzaklıkta ve şehrin doğusunda yer
almaktadır. İlçenin doğusunda; Şarkışla ve Yıldızeli batısında; Saraykent ve Sarıkaya güneyinde;
Gemerek ve Çayıralan kuzeyinde ise, Kadışehri ilçeleri bulunmaktadır. Denizden yüksekliği
1330 metre olan ilçenin yüzölçümü ise 1.796 km²dir 7 .
1.2.Tarih
Tarih içerisinde Akdağmadeni 8 ve çevresini incelediğimizde, Akdağmadeni uzun bir
geçmişe sahip değildir 9 . Yerleşim yeri olarak kuruluşu ancak XIX. yy.ın ortalarına uzanan ilçe,
çevresi itibariyle Anadolu‟nun en eski yerleşim yerlerinden biridir. İlçe çevresinin tarihi, MÖ
1500- 2000 yılları arasında kurulan Hitit Krallığı‟na kadar uzanmaktadır. Mezkûr bölge, 1071
Malazgirt Zaferi‟nden sonra yavaş yavaş Türkleşmeye ve bununla birlikte Türk hâkimiyetine
girmeye başlar 10 . Anadolu Fatihi ve Anadolu‟da ilk Türk devletinin kurucusu Kutalmışoğlu Gazi
4 Ġslam Ansiklopedisi, “Akdağmadeni”, Ötüken Yayınları, Ankara, 1987, C:I, s.562.
5 Ali Fevzi Koç, Akdağmadeni, Akdağmadeni‟ni Kalkındırma ve Tanıtma Cemiyeti Yay., Rüzgarlı Matbaası,
Ankara, 1958, s. 15.
6 Yunus Koç, “Yozgat”, İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 2013, C.XXXXIII, s. 561.
7 Yozgat Katalogu, 1990, C:I, s. 297.
8 Ankara Vilayet Salnamesi, Akdağmadeni Maddesi (H.1320), s. 245-251.
9 İsmail Neşeli, Akdağmadeni’nin Sosyo-Kültürel ve Dini Yapısı Üzerine Bir İnceleme, Cumhuriyet Üniversitesi
(Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), 2011, s. 6.
10 Hakkı Acun ,Yozgat ve Yöresi Türk Devri Yapıları, Osmanlı Devleti ve Bozok Sancağı, Türk Ocakları Yozgat
Şubesi Yay., Umut Matbaacılık,Yozgat, 2000, s. 81.
366