yozgat

Süleyman Şah başkumandanlığındaki Selçuklu Oğuz Orduları, bütün Anadolu gibi Yozgat
bölgesini de fethederek 1077‟de kurulan Anadolu Selçuklu Devleti‟ne katmışlardır. Bir ara
Danişmendoğulları‟nın nüfuzuna giren bu bölge, devamlı Anadolu Selçuklu Türk Devletine
bağlı kalmıştır 11 . Bu arada Moğol işgal kuvvetlerinden pek mühim bir topluluk Özler Bölgesi
olarak anılan, Yozgat bölgesini yurt tutmuşlardır. 1308‟de Selçukoğulları Hanedanı tamamen
düşünce, Anadolu gibi bu bölgede İlhanlı Devleti‟ne bağlanmıştır 12 . Kısa bir süre sonra 1381‟de,
bölge Kadı Burhaneddin Devleti‟nin eline geçti. 1398‟de Kadı Burhaneddin öldürülünce
Yıldırım Sultan Beyazıt Han, bu bölgeyi Osmanlı Devleti‟ne katmıştır. Timur, 1402-1403
yıllarına gelindiğinde ifade ettiğimiz bu bölge ve çevresini ele geçirmiş; ancak buralarda
tutunamayıp Anadolu‟yu tümden terk edince Osmanlı Sultanı Çelebi Sultan Mehmet Han bu
bölgeyi tekrar Osmanlı Devleti sınırlarına katmıştır. XV. Yüzyıldan itibaren bu bölge Osmanlı
idaresinde kalmıştır. Bu hâkimiyet Osmanlı Devletinin yıkılışına kadar sürmüştü 13 .
1815 yılında Bozok 14 Sancağı yönetimi “Maden İşletmesi” kurulmasının ardı sıra yöreye
insan akını başlamıştır; Arapkir, Ahıska, Artvin, Giresun ve Gümüşhane bölgelerinden,
marangoz, taşçı ve demirci başta olmak üzere çok fazla işçi buraya gelerek yerleşmişlerdir. Başta
marangoz ve taşçıların yöreye akını ile maden ocağı çevresine binalar inşa edilmiş ve zamanla
yerleşik düzene geçilmiştir. 1831 tarihli ilk nüfus sayımında Yozgat kasabasında 3218 erkek
nüfus kayıtlara alınmıştır. Bu verilere göre 1831 tarihinde nüfusun 7000-8000 civarı arasında
olduğu söylenmektedir. Yine bu sayıma göre çoğunluğu Akdağmadeni kazasında olmak üzere
sancağa bağlı kasaba ve köylerde 9826 gayri Müslim erkek yaşamaktaydı. Özellikle 1831
sayımına göre hem Yozgat merkezde hem de Akdağ kazasında gayri Müslim nüfus önemli bir
artış gösterdi 15 .
Yöreye gelip yerleşenler arasında Ermeni ve Rum milletlerine mensup ailelerinde
mevcudiyetinden söz etmek mümkündür. Doğudan Ermeni kökenli insanlar gelirken, batıdan ise
Rumlar gelip yerleşmişlerdir. Lakin Ermeni nüfusu, Rumlara oranla oldukça azdır. 16 .
Yöre adının belirlenmesinde sahip olduğu ve işletilmeye açılan yeraltı madenlerinin rolü
büyüktür. Akdağmadeni eteklerinde Çinko-Kurşun Madeni İşletmesi kurulmuş ve “Maden”
sözcüğü zamanla bu yerleşim yerinin ismi olmuştur. “Maden” isminin uzun bir müddet
kullanılmış olduğu bir hakikattir. O tarihlere ilişkin yazı, salname (yıllık), sened-i hakani,
11 Rehber Ansiklopedisi ,“Yozgat”, İhlas Matbaacılık Gazetecilik A. Ş., yay., İstanbul, 1984, C:XVIII, s. 197.
12 Hakkı Acun, Yozgat ve Yöresi Türk Devri Yapıları, Osmanlı Devleti ve Bozok Sancağı, Türk Ocakları Yozgat
Şubesi Yay., Umut Matbaacılık,Yozgat, 2000, s. 81.; Yozgat İli Turizm Envanteri, İl Turizm Müdürlüğü Yay.,
Yozgat, 1993, s.4.
13 Yozgat İli Turizm Envanteri, İl Turizm Müdürlüğü Yay., Yozgat, 1993, s. 4.
14 A.Yaşar Sancak, “Bozok”, Ġslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1992, C: VI, s. 321-322.
15 Ġslam Ansiklopedisi, “Yozgat”, İstanbul, 2013, C: XXXXIII, s. 562.
16 Hakkı Yurtlu, Geçmişten Günümüze Akdağmadeni, Ankara, 2001, s. 20.
367