Strategjia e Zhvillimit të Qëndrueshëm të Komunës ... - UNDP Kosovo

Kapitulli i Katërt
SHËNDETI I NËNËS DHE FËMIJËS
Zvogëlimi i vdekshmërisë foshnjore, përmirësimi i shëndetit të nënës dhe
lufta ndaj sëmundjeve ngjitëse e të rrezikshme janë Objektivat 4, 5 dhe 6 Zhvillimorë
të Mijëvjeçarit. Ulja me dy të tretat e vdekshmërisë së fëmijëve të moshë deri 5
vjeç dhe me tri të katërtat e vdekshmërisë amësore deri në vitin 2015, si dhe ndalimi
i përhapjes së virusit HIV/AIDS dhe të sëmundjeve të tjera ngjitëse të rrezikshme janë
synimet më kryesore ti këtyre objektivave. Sipas analizave, gjendja shëndetësore e
fëmijëve dhe e nënave shtatzëna në Kosovë është në një nivel shumë më të ulët se në
vendet e tjera evropiane. Shkalla e lartë e varfërisë, reformimi i vonshëm i sistemit
të shërbimit shëndetësor, pozita më e ulët social-ekonomike e gruas krahasuar me
burrin etj. janë faktorë që kanë ndikim të madh negativ në këtë gjendje. Po kështu,
është i pranishëm në nivele shqetësuese tuberkulozi dhe ka terren për përhapje të
HIV/AIDS. Në Komunën e Gjakovës, megjithëse mungojnë të dhëna të plota statistikore,
këta tregues janë në nivele që meritojnë vëmendje të madhe. Përmbushja
e këtyre synimeve varet shumë nga angazhimi i burimeve njerëzore e financiare
qendrore e lokale për ndryshimin me shpejtësi të gjendjes.
4.1 Lindshmëria
Popullsia e Kosovës është shumë e re në moshë. Mosha mesatare është 25 vjeç dhe
mbi gjysma e popullsisë është në grup-moshën deri 25 vjeç, ndërkohë që vetëm 8%
e popullsisë është mbi 60 vjeç. Rreth 56% e femrave janë në grup-moshën (15-45
vjet). E ndikuar nga këta tregues dhe nga disa faktorë të zhvillimit social dhe ekonomik
të shoqërisë kosovare, shkalla e shtimit të popullsisë ka qenë gjithnjë e lartë.
Në vitin 2000 janë raportuar mesatarisht 109 lindje në ditë, që i korrespondon një
lindshmëri prej rreth 19 lindje për 1000 banorë. Në vitin 2002 janë raportuar mesatarisht
97 lindje në ditë dhe kësaj i korrespondon lindshmëria prej rreth 17 lindje
për 1000 banorë. Mesatarja vjetore e shtimit të popullsisë është rreth 2.01%.
Të gjithë këta tregues janë nga më të lartët në Europë 19 . Numrin më të madh
të lindjeve e zënë lindjet natyrale. Megjithatë, përqindja e lindjeve me prerje
cezarike është rritur rreth dy herë nga viti 2000 në vitin 2005, duke arritur të zërë
në këtë vit rreth 14% të numrit të lindjeve gjithsej.
Gjatë periudhës 2000-2005 numri i lindjeve të regjistruara në institucionet publike
shëndetësore të Kosovës ka rënë rreth 27%, duke u ulur nga 39901 në 29056 (shih
Figurën 4.1). Zvogëlimi i numrit të lindjeve ka qenë i vazhdueshëm gjatë gjithë
periudhës 5 vjeçare. Kjo rënie e konsiderueshme shpjegohet me disa faktorë:
(i) Gjatë viteve të fundit dhe veçanërisht pas vitit 1999, puna ndërgjegjësuese
për futjen e metodave të planifikimit familjar është shtuar, me ngritjen e
kapaciteteve të stafit në shëndetësi dhe aplikimin e politikave të favorshme,
duke u ndikuar edhe nga angazhimi në këtë fushë i institucioneve
ndërkombëtare, donatorëve dhe shoqërisë civile;
(ii) Migrimi brenda dhe jashtë vendit i popullsisë është rritur dukshëm vitet e fundit;
(iii) Sistemi statistikor i mbledhjes së të dhënave në shëndetësi është i pakonsoliduar.
Përgjithësisht saktësia e të dhënave është e ulët dhe mungojnë të
dhënat mbi lindjet jashtë institucioneve shëndetësore publike, kur dihet
se numri i lindjeve në shtëpi është ende i konsiderueshëm dhe numri i
lindjeve në institucione shëndetësore private po rritet.
19 UNICEF etj.: “Gjendja perinatale në Kosovë”, 2005
STRATEGJIA E ZHVILLIMIT TË QËNDRUESHËM TË KOMUNËS SË GJAKOVËS
63
4
SHËNDETI I NËNËS DHE FËMIJËS