Strategjia e Zhvillimit të Qëndrueshëm të Komunës ... - UNDP Kosovo

Efektet e ekspozimit ndaj uraniumit të varfëruar janë radiologjike dhe kimike,
por ato varen shumë nga doza dhe koha e ekspozimit. Rreziqet nga ndotja e
përgjithshme e zonave të depërtimit të predhave janë të papërfillshme. Përkundrazi,
pikat e lokalizuara me përqendrim të lartë ndotjeje (zakonisht ato shtrihen
në një sipërfaqe me përmasa 20cm x 20cm) paraqesin rrezikshmëri për shëndetin,
veçanërisht kur predha ka shpërthyer. Në këtë rast uraniumi i varfëruar mund
të ndotë ujërat nëntokësore dhe bimësinë për rreth, por rreziku më i madh është
kur dikush bie në kontakt fizik me pikën e ndotur ose me dheun e tejngopur me
ndotës. Rrezikshmëria më e lartë është kur predhat preken me dorë nga njerëzit.
Në këtë rast duart ndoten dhe një pjesë e vogël e uraniumit të varfëruar mund të
absorbohet nga trupi i njeriut.
Megjithëse studimet e plota mungojnë, mendohet se tashmë në Gjakovë janë hasur
raste të veçanta të pasojave të mundshme të ndikimeve mjedisore shtesë, apo
të mbetura ndaj shëndetit të njeriut si dhe problemet shëndetësore tek banorët
para 2-3 vjetësh të lidhura ngushtësisht me cilësinë e ujit të pijshëm nga Liqeni i
Radoniqit.
Masat më kryesore që rekomandohet të merren janë: (i) Përcaktimi me saktësi
i zonave dhe identifikimi i shpërndarjes së predhave; (ii) Grumbullimi i predhave;
(iii) Dekontaminimi i zonave, me përparësi i atyre pranë vendbanimeve;
(iv) Kontrolli periodik i cilësisë së ujit përreth zonave të ndotura; (v) Thellimi i
studimeve për të qartësuar pasiguritë shkencore që ekzistojnë mbi pasojat; dhe
(vi) Informimi me hollësi i publikut mbi zonat e ndotura, shkallën e rrezikshmërisë
dhe masat mbrojtëse.
Sidoqoftë predhat nga uraniumi i varfëruar duhet të trajtohen njëjtë si trajtohen
minat.
Mbetjet industriale
Edhe pse industria nuk e ka atë aktivitet që kishte më parë, ajo ende paraqet
rrezik potencial (edhe në rast të aktivizimit të plotë) për ndotjen e mjedisit. Pikat
e nxehta mjedisore për shkak të këtyre ndotjeve janë:
(i) Fabrika e metaleve “Metaliku”: Në momentin e aktivizimit paraqet një
faktor ndotës i ujërave të lumit Ereniku dhe i ujit të puseve përreth;
(ii) Një pjese e territorit në fshatin Devë ku ka qene aktive miniera e Devës, e
cila është e mbuluar me mbetje nga pasurimi i kromit. Kjo fushë e madhe
e mbuluar me mbetje nuk ka qenë kurrë objekt trajtimi dhe paraqet rrezik
të përhershëm për shëndetin e banorëve dhe mjedisin;
(iii) Material ndërtimor (Decan) është faktor ndotës i ujërave të lumenjve që
kalojnë përreth Gjakovës dhe i ujit të puseve përreth.
STRATEGJIA E ZHVILLIMIT TË QËNDRUESHËM TË KOMUNËS SË GJAKOVËS
81
5
MJEDISI I QËNDRUESHËM