Een ingebeelde kwaal

5 Conclusies en aanbevelingen
Teneinde een therapie te kunnen voorschrijven hebben we de onderzoeksvraag naar
het strategisch vermogen van de Rijksoverheid op verschillende manieren benaderd.
In de hoofdstukken 2 en 3 hebben we de vraag vanuit een onderzoeksperspectief behandeld.
In hoofdstuk 4 hebben we een reflexief perspectief gekozen en nagedacht
over wat het met enige regelmaat stellen van vragen over strategisch vermogen betekent.
We komen nu toe aan het formuleren van een antwoord op de onderzoeksvraag
en het schetsen van een aantal handelingsopties. We putten hierbij uit de resultaten
van de survey, de door ons gevoerde gesprekken en onze bespiegelingen in het voorgaande
hoofdstuk.
‘Rijksbreed’
De oorspronkelijke vraagstelling repte van versterking van het ‘algehele rijksbrede
strategisch vermogen’. Wij hebben dit bewust geïnterpreteerd als ‘strategisch
ver mogen van de Rijksoverheid’. Uit de survey komt het beeld van departementale
homogeniteit naar voren, en blijkt dat er weinig heil wordt verwacht van meer interdepartementale
samenwerking. ‘Rijksbreed’ blijft in de Nederlandse bestuursarchipel
een moeizaam begrip. Het collegiale bestel, de gekoesterde autonomie van de departementen,
de bescheiden opstelling van Algemene Zaken als het gaat om centrale aansturing,
de verschillende tijdshorizonten die worden gehanteerd: het zijn alle elementen
die aanleiding geven het vooral te zoeken in de intramurale zorg. Strategie als
praktijk voltrekt zich amper boven de departementen, in mindere mate tussen de departementen
en primair binnen de departementen. Het moet daarom in eerste instantie
gaan om het verbeteren van het strategisch vermogen van het eigen departement, ook
omdat dat een grotere eigen verantwoordelijkheid met zich meebrengt en de kansen
op resultaten verhoogt. Bij het verbeteren van het strategisch vermogen van het eigen
departement wordt overigens weinig waarde gehecht aan het veranderen van de
bestaande organisatiestructuur. Meer heil wordt verwacht van het stimuleren van op
samenwerking gericht gedrag van medewerkers.
De ambtelijke top
De rol van de ambtelijke top ter bepaling van het huidige strategisch vermogen is
groot, zo blijkt uit ons onderzoek. Men zou dat kunnen lezen als een waardeoordeel,
maar ook als een feitelijke constatering. Deze rol is echter ook een belangrijk verbeterpunt,
wat de ambtelijke top een mandaat verschaft om aan de slag te gaan met strategisch
vermogen. Uit het onderzoek blijkt dat er behoefte is aan ‘toekomstbestendiger
beleid’. In gesprekken werd daar de notie aan toegevoegd dat ambtelijk leiderschap
inhoudt dat er ‘koersvast’ beleid wordt gemaakt, met andere woorden dat de politiek
bij de les wordt gehouden. De survey laat zien dat meer ruimte moet ontstaan voor
verbinding met de maatschappij en voor het betrekken van afwijkende standpunten
bij de beleidsvorming. De ambtelijke top dient ervoor te zorgen dat deze ruimte, waarin
strategie als praktijk invulling krijgt, beschikbaar komt.
Conclusies en aanbevelingen
55