Azərbaycan xalçaları / Azerbaijani carpets #31

1. 2.
1. Xalça (fraqment). Yun.
Xovlu. XX əsrin əvvəlləri.
Qarabağ, Azərbaycan.
2. Xalça. Yun. Xovlu. XX
əsrin əvvəlləri.
289x158 sm. Şuşa,
Qarabağ, Azərbaycan.
hesabına gəlir əldə edən dəllallar “ordusu” həyata keçirirdi. Nisbətən böyük kapitala
malik iri tacirlər yerlərdəki dəllallar vasitəsilə bölgədə bazar üçün istehsal
edilən xalça məmulatlarını toplayıb öz dükanları vasitəsilə xaricə, ilk növbədə
isə İstanbula göndərirdilər. Şuşa şəhərində xalça satışı üzrə ixtisaslaşmış 3 belə
dükan var idi (10, s.18). Xalça istehsalçıları dəllalların diktə etdiyi ağır şərtlərlə
işləməyə məcbur edilirdi. Vergi toplanması ilə əlaqədar yaz və payız aylarında
xalçaçıların pula yaranan ehtiyaclarından istifadə edən dəllallar onların istehsal
etdikləri məhsulu çox ucuz qiymətə alaraq baha qiymətə satırdılar. Beləliklə də
gəlirin böyük hissəsi onlara qalırdı. Tədqiqatçı K.Xatisov bu barədə yazırdı ki,
əgər istehsal olunan yerdə xalça təxminən 12 rubla alınırdısa, istehlakçıya 20-25,
bəzən 30 rubla satılırdı (47, s.300). Dəllallar öz gəlirini xalçaçıların maraqlarına
zərbə vuraraq xalçanın alış qiymətini aşağı səviyyədə saxlamaqla təmin edirdilər.
Belə şəraitdə, xalçaçılıq, tədqiqatçı M.D.İsayevin də yazdığı kimi, öz aşağı texniki
səviyyəsi ilə bir əsr boyu donmuş halda qalaraq özünün manufaktura səviyyəsinə
qalxa bilmədi (25, s.18).
140