Azərbaycan xalçaları / Azerbaijani carpets #31
elmi-publisistik jurnal / scientific-publicistic journal / научно-публицистический журнал
elmi-publisistik jurnal / scientific-publicistic journal / научно-публицистический журнал
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
nun həcmini XIX əsrin sonlarında<br />
40 qəpikdən 4 rubl 15 qəpiyə qaldırmışdı<br />
(8, s.130). Nəticədə ölkə<br />
daxilində istehsal edilən pambığın<br />
qiyməti sürətlə artmağa başladı.<br />
Bəzi məlumatlara görə, bu dövrdə<br />
təmizlənmiş pambığın hər pudunun<br />
qiyməti 8 rubl 70 qəpiyə qalxmışdı<br />
(6, s.122). Pambıqçılığın çox<br />
gəlirli bir sahəyə çevrilməsi tezliklə<br />
onun əkin sahələrinin indiyə qədər<br />
görünməmiş bir sürətlə artmasına<br />
gətirib çıxardı. Kəndlilər və iri torpaq<br />
sahibləri arpa, buğda əkməkdən<br />
imtina edərək, öz sahələrini pambıq<br />
plantasiyalarına çevirirdilər. XX<br />
əsrin əvvəllərində Rusiya imperiyasında<br />
pambıqçılığı tədqiq etmiş<br />
müəlliflərdən biri <strong>Azərbaycan</strong>da<br />
pambıqçılığın vəziyyətini təs vir<br />
edə rək yazırdı: “Pambıq məhsulunun<br />
qiymətinin yüksəlməsi onun<br />
sahə sinin genişlənməsinə təkan<br />
verirdi. Yüksək qiymətlər başları<br />
gicəlləndirirdi, kimin imkanı<br />
vardısa pambıqçılığa əl atırdı.<br />
Meşələri qırırdılar ki, təmizlənmiş<br />
xam torpaqlarda pambıq əksinlər”<br />
(9, s.66). Təkcə o faktı göstərmək<br />
kifayətdir ki, 1909-1911-ci illər<br />
ərzində Gəncə quberniyasında pambıq<br />
əkinlərinin sahəsi 275%, yığılan məhsulun həcmi isə 245% artmışdı (14, s.3). Bu<br />
isə otlaq sahələrinin daralmasına, əhalinin çox hissəsinin pambıqçılıqla məşğul<br />
olmasına və nəticədə xalçaçıların sayının azalmasına gətirib çıxarırdı. Oxşar<br />
proses <strong>Azərbaycan</strong>ın ənənəvi xalçaçılıq bölgələrindən olan Şirvanın düzənlik<br />
ərazilərində, sənaye bağçılığının inkişaf etməsi ilə əlaqədar Quba qəzasında da<br />
gedirdi. Abşeron yarımadasında neft sənayesinin sürətlə inkişaf etməsi və neft<br />
mədənlərinin daha böyük əraziləri əhatə etməsi qoyunçuluğa ağır zərbə vurmaqla<br />
yanaşı, xalçaçılıqla məşğul olanların da sayının azalmasına səbəb olurdu.<br />
Bütün bunlar son nəticədə bəzi bölgələrdə xalça məmulatı istehsalının həcminin<br />
kəskin şəkildə azalmasına, bəzi bölgələrdə isə tamamilə aradan çıxmasına gətirib<br />
çıxarmışdı (11, s.30). Bununla belə, həmin dövrdə <strong>Azərbaycan</strong>da xalça məmulatı<br />
istehsalı hələ də öz iqtisadi əhəmiyyətini saxlayırdı.<br />
Əslində XX əsrin ilk onilliklərində <strong>Azərbaycan</strong>da xalça məmulatı istehsalında<br />
müşahidə edilən acınacaqlı vəziyyətin yaranmasında 1914-cü ildə başlamış<br />
I Dünya müharibəsinin də güclü təsiri olmuşdu. Müharibə, hər şeydən əvvəl,<br />
<strong>Azərbaycan</strong> <strong>xalçaları</strong>nı ənənəvi satış bazarlarından məhrum etdi. Bütün Avropanı<br />
və Yaxın Şərqi bürümüş hərbi əməliyyatlar nəticəsində əvvəlki yollarla Avropa<br />
və Türkiyə bazarlarına xalça ixracı tamamilə dayanmışdı. Doğrudur, bu dövrdə<br />
<strong>Azərbaycan</strong> <strong>xalçaları</strong>nın dünya bazarlarına Arxangelsk və Vladivostok vasitəsilə<br />
çıxarılması üçün cəhdlər göstərilmişdi. Lakin bu yollar kifayət qədər təhlükəli<br />
və uzun olduğundan satış məntəqələrində xalça məmulatının qiymətinin hədsiz<br />
dərəcədə bahalaşmasına səbəb olurdu. M.D.İsayevin verdiyi məlumata görə,<br />
müharibə dövründə <strong>Azərbaycan</strong> <strong>xalçaları</strong>nın Avropa bazarlarında qiyməti<br />
müharibədən əvvəlki dövrlə müqayisədə 200% artmışdı (11, s.31).<br />
I Dünya müharibəsi <strong>Azərbaycan</strong>da xalçaçılıq sənətinin xammal bazasına da<br />
6.<br />
39
Change language