DEKAT DIGITAL 2019 - 2020

VILJOEN (4DE VAN REGS AGTERSTE RY) EN VAN SY KOMMANDOLEDE IN DIE PELGRIMSRUS-DISTRIK IN 1901. FOTO VERSKAF DEUR NICOL STASSEN
Soos Meijer uitwys, het Ben nooit ’n volksheld geword nie, alhoewel al die noodsaaklike elemente daarvoor in sy
lewensloop teenwoordig was. Ben was ’n prominente jonger generaal in die Boeregeledere; dit was juis hierdie
jonger leiers wat ná die oorlog die nuwe politieke elite van die Afrikaners gevorm het, en in die eerste dekade van
die 20ste eeu ’n Afrikanernasionalisme gedryf het wat minder republikeins was, maar geensins minder vurig nie.
Maar ná die oorlog het Ben nie die politieke rol in Suid-Afrika ingeneem wat sy rol as prominente Boeregeneraal
oënskynlik vir hom bestem het nie.
Ná my aanvanklike leeswerk het ek besef dat daar groot gapings in die bestaande werke oor Ben se lewe is,
en besluit om ’n doktorale proefskrif oor hom aan te pak. My vermoede was ook dat so ’n studie ’n ander blik
op die traumatiese tydperk tydens en rondom die Anglo-Boereoorlog kon gee, asook op die onderstrominge in
die Boeregeledere. Daar is verder iets baie moderns aan Ben wat my laat dink het aan ’n deel van die huidige
generasie Afrikaners – minder godsdienstig, gemaklik in verskillende kulture, bereid om te emigreer wanneer hulle
dink dit tot hul voordeel is. Soms is dit egter ook die meer onbenullige goed wat bydra tot die besluit om ’n paar
jaar van jou eie lewe aan die navors van ’n ander mens se lewe te wy. Ben is op 7 September 1868 gebore,
presies 95 jaar voor my. En behalwe vir die gedeelde verjaarsdag, het hy die eerste helfte van sy volwasse lewe in
Krugersdorp op die Wes-Rand deurgebring, nie ver van waar ek baie jare later grootgeword het nie.
Hierdie boek getuig daarvan dat ek my tog na Valie se grot oorleef het; ’n struik het my val gestuit, en ek kon
taamlik ongedeerd verder stap. Toe ek uiteindelik daar aankom, moes ek ontdek dat Valie se grot eintlik ’n holkrans
is, en te onbereikbaar en onherbergsaam vir ’n familie met jong kinders om te bewoon het. Maar die grot waar
Ben gebore is, het ek wel toe die volgende dag opgespoor. En uit die bronne in talle familieversamelings, argiewe
en biblioteke in Suid-Afrika, Nederland, Brittanje, Mexiko en die VSA het ’n fassinerende prentjie van ’n komplekse
persoonlikheid na vore gekom. Ek het my proefskrif in 2018 voltooi, en Kansvatter is ’n verwerking daarvan.
117