DEKAT DIGITAL 2019 - 2020

Met die einde van die apartheidsjare het die streng sensuur wat die
kultuurbedryf gereguleer het, verval, wat weer meer vryheid vir
kunstenaars gebied het. So ook het die aankoms van CD’s in 1992
gelei tot ’n oorvloed van Afrikaanse musiek. Veral vanaf die vroeë
2000’s het ons ’n merkbare groei in CD-verkope gesien, met ’n aantal
hoofstroom Afrikaanse kunstenaars wat elk honderde duisende eenhede
per CD verkoop het. Dink maar aan mense soos Juanita du Plessis – die
grootse vroulike kunstenaar tot dusver wat verkope betref – Kurt Darren
en Theuns Jordaan. Dit is myns insiens sekerlik die era in Afrikaanse
musiekgeskiedenis wat die meeste verkope gesien het. Daardie goue
golf het nou grootliks sy gang gegaan. Goudstatus is nou 15 000 waar dit eens 25 000 was, en bitter min
kunstenaars bereik byvoorbeeld dubbelplatinum-, of selfs net platinumstatus. Verder het die onlangse dood van
Piet Botha, wat vir soveel jare ’n vaderfiguur was vir alternatiewe kunstenaars, my weer herinner aan die jare
lange spanning tussen die hoofstroom en die rockers. Hierdie tweespalt is egter nie meer so eng nie. Kyk maar na
Francois van Coke en Karen Zoid, wat albei die hoofstroom betree het sonder om hulle klank enigsins te verander.
Terug na die huidige tegnologiese ontwrigting. Die veranderinge wat ons ervaar, kan dalk die grootste
omwentelings tot nog toe veroorsaak. Kunstenaars kan hul eie musiek die wêreld instuur sonder om staat te maak
op platemaatskappye. Enigiemand, insluitende jong kunstenaars, kan musiek opneem in hul kamers met vandag
se tegnologie, video’s goedkoop maak (selfs met ’n foon as jy baie kreatief te werk gaan), en dit op YouTube laai
(of net bloot op ander aanlynplatforms gratis deel) en só ’n gehoor bereik sonder om ooit op radio gespeel te
word. Ja, geld speel steeds ’n rol in produksie, maar dinge is veel meer toeganklik. As jy as kunstenaar slim te
werk gaan met sosiale media, raak jy basies jou eie vermaaklikheidskanaal met ’n aanlyn gevolg. Dit is so maklik
om via sosiale media jou gehoor op die hoogte te hou met waarmee jy besig is. Die dae is getel dat jy plakkate
moes druk en teen lamppale gaan opsit in die nag. Spoegwolf maak so opslae as ’n belangrike nuwe band. Die
eens berugte Fokofpolisiekar vier vanjaar hul 16de verjaardag en gaan van krag tot krag. Hulle het ook uitgebrei
op sakevlak en het nou ’n kroeg en hul eie bier. Dit wys vir ons dat die musiekekonomie moontlikhede bied as jy
weet hoe om jou openbare profiel goed te bestuur. Die beste voorbeeld van almal is sekerlik Die Antwoord, wat
as internetsensasie die grootste “Afrikaanse” (ek is dalk pedanties, maar die meeste van hul lirieke is in Engels)
musiekuitvoerproduk ooit geword het. Daar is vele ander kunstenaars – te veel om op die naam te noem – wat
goed aanpas met die veranderende tye.
Dit kan net goed wees vir Afrikaanse musiek. Veral as mens in ag neem die historiese beperkinge wat sommige
Afrikaanse musiekkunstenaars uitgesluit het. Daarmee bedoel ek Afrikaanse musiek in wat hulle “nie-standaard
Afrikaans” noem. Ná ’n lang en vele male hartseer geskiedenis van ras- en klasdiversiteit onder die mense wat
Afrikaans hul moedertaal noem, asook die politiek oor wat as standaard en nie-standaard geag is, behoort musiek
in álle weergawes van Afrikaans verwelkom te word.
149