DEKAT DIGITAL 2019 - 2020

Die meeste Afrikaanse kunstefeeste is bykans so oud soos ons demokrasie – gebore met
reënboog-weerkaatsings in die oë. Dit is onbetwisbaar so dat die feeste uitkomste vir
kunstenaars gebied het in ’n tyd toe staatsondersteuning se kraantjie toegedraai is.
En steeds sit dit brood, en soms konfyt ook, op die tafel vir teatermakers oor die hele
spektrum. Maar hoe lyk daardie sprankeloë babas nou as volwasse feeste? Is ons
feeste – voeders van die kunste – in stabiele waters of laat die Sturm und Drang-jare
van twintigjariges die kunstebootjies tuimel?
Dit is net regverdig om eerste te kyk in die rigting van die KKNK – die Moeder van die
Afrikaanse kunstefeeste wat vanjaar haar 25ste verjaardag in Oudtshoorn gevier het.
Volgens Hugo Theart, artistieke hoof van Kunste Onbeperk, die maatskappy wat onder meer die KKNK in Oudtshoorn
aanbied – lui die doemprofete elke jaar die doodsklokke vir die feeste en tog is die meeste van die groot feeste reeds
vir dekades sterk aan die gang.
“Natuurlik het die lands- en wêreldekonomie altyd ’n invloed op die kunste en kunstefeeste, maar ons is gelukkig om
getroue borge, donateurs en gehore te hê, wat jaar na jaar die lewensaar van die feeste bly,” voeg hy by.
Saartjie Botha, direkteur van die Toyota/US Woordfees in Stellenbosch, stem saam met Theart dat hoewel die
ekonomie druk, dit al slegter gegaan het met feeste in ons land. Trouens, sy vind ekonomiese en politieke druk ’n
uitstekende stimulus vir goeie kreatiewe uitsette. “As daar min geld in ’n omgewing is, is daar min geld om te mors
en word dit meestal sinvol aangewend. Die bestuur van feeste is na my mening, tans redelik goed,” redeneer Botha.
Vir dr. Ricardo Peach, hoof van die Vrystaat Kunstefees in Bloemfontein, is geld nie die begin en einde van die
kunstefeeste nie. Die grootste struikelblok is volgens hom eerder dat die feeste voortdurend moet vernuwe om relevant
te bly. “As jy idees het, dan volg die geld. Alles verander voortdurend om jou en soms kan ’n fees aanpas en soms
nie. Dit is niemand se fout nie; dit is eerder die verandering in die hele land wat inspeel op al wat ’n fees is,” sê hy.
Met ’n Nelspruitse draai, gesels ek met twee van die organiseerders van die Innibos-fees: Philna Scholtz,
programbestuurder, en Andy Lubbe, feesbestuurder. Scholtz sluit aan by Peach deur te sê dat, hoewel die feeste
voortdurend seker maak dat die boeke klop, feeste ook moet sorg dat hulle volgens die land se veranderinge aanpas.
Ons gesels oor nie net ekonomiese aanpassings nie, maar ook oor sosiale veranderinge. Vir Lubbe is die Afrikaanse
feeste – spesifiek dié in die noorde – se sosiale transformasie ’n tameletjie. Daar is baie groter bruin, Afrikaanssprekende
gehore in die suide wat die feeste daar ondersteun,” sê hy. “In die noorde van die land is dit baie moeilik, gegewe
die afwesigheid van bruin gemeenskappe. Ons probeer deur verskeie aksies en projekte om Innibos meer inklusief te
maak, maar dit is ‘n groot uitdaging met mindere mate van sukses. Ons werk egter voortdurend daaraan.”
Ek gaan klop aan by die Suidoosterfees wat jaarliks in die Kunstekaap in Kaapstad aangebied word. Dié fees is
toentertyd in die lewe geroep juis om naatloos te wees. Hoe sien hierdie feesbestuur die stand van transformasie
in kunstefeeste sedert 1994? Jana Hattingh, die nuwe uitvoerende hoof, glo dat hoewel produksies al baie meer
geïntegreerd is, die gehore nog nie naastenby is nie. Sy verwys dan na die teaterkundige, prof. Temple Hauptfleisch,
wat daarop wys dat die Suid-Afrikaanse verhoog een van die beste barometers is om ’n diverse en veranderende
gemeenskap ten toon te stel. Hier is, selfs by Kaapse feeste, volgens Hattingh nog ruimte vir verbetering.
As Theart kyk na die lang pad wat die KKNK al geloop het, is daar enorme vordering gemaak. Tog moet hy met
Hattingh saamstem dat daar nog ’n paar kronkelpaaie wag. Daar is vandag meer geleenthede om Suid-Afrikaanse
stories te vertel, maar tog is daar nog wesentlik brûe te bou tussen taal-, ras-, -geslag en kultuurgrense heen.
124