DEKAT DIGITAL 2019 - 2020

Dit kan ewe maklik gebeur dat kinders in die spervuur van hul ouers se angste beland.
Hulle word betrek by historiese stryde; “ons” word opgestel teen “hulle”. Die ouer
generasie romantiseer die vermoeiendheid van “die goeie ou dae”. Vir die nuwe
generasie, egter, is die hier en nou die “goeie ou dae”. Die wêreld was nog nooit
minder gewelddadig en ekonomies beter af as nou nie. Vir die eerste keer in die
geskiedenis van die mensdom leef meer as die helfte van alle mense in die gemaksug
van ’n middelklas. Ons leef langer omdat ons gesonder is as ooit. En, daar was nog
nooit minder oorlogsterftes as in die tye waarin die huidige geslag migrante hul opsies
oorweeg nie.
Die oordrag van kultuur tussen generasies was eens ’n vorm van inisiasie tot die lewenservaring van ’n vorige
geslag. Kultuur en taal het die ekonomiese en politieke gemaksone geskep vir die jong nageslag, maar dit het ook
oorlewing in die onmiddellike omgewing gewaarborg. In die tye waarin ons nou leef, is daar die wesentlike gevaar
dat die emosionele verknogtheid aan ’n historiese identiteit die drif na ’n noodsaaklike intellektuele en ekonomiese
emansipasie kan striem.
Die wêreld het verander, ten spyte daarvan dat sommige onder ons steeds ’n hele geslag wil betrek by ons emotiewe
verbintenis aan taal en kultuur. Onder bruin Afrikaanssprekendes is die taal besig om na die dal van doodskaduwee
te migreer. Afrikaanse skole in histories bruin woonbuurte sterf uit. In die Wes-Kaap is daar slegs enkele moskees
waar Afrikaans nog as gebruikstaal gebesig word. By universiteite is Afrikaans as akademiese taal nie net ’n
minderheidverskynsel nie; die behoefte aan moedertaalonderrig onder wit Afrikaners is eenvoudig besig om weg te
kwyn op tersiêre vlak. Daar word nie meer werklike akademiese tekste in Afrikaans geskryf nie, die mark is nie lonend
nie. Linguisties is die wetenskap besig om aan te beweeg, en Afrikaans verloor die drif om op te vang.
Wat kultuur betref, is daar byna geen onderskeid meer tussen Afrikaans- en Engelssprekendes nie. Daar is weinig
bewyse van ’n pertinente, onderskeibare kulturele bewustheid onder Afrikaners. Wanneer en waar dit wel voorkom,
manifesteer die stryd om die behoud van bepaalde waardes in ’n karteerbare ideologiese spanning tussen wit en
swart. Taal en ideologie is egter té vervleg om die integriteit van kulturele versugting te beoordeel.
Die vraag is, hoe moet veral Afrikaanse ouers wat hul kinders groet op lughawens hierdie geografiese vervreemding
hanteer of ervaar? Die Afrikaner se stammtisch-instinkte word reeds sedert die 1990’s ontwortel as gevolg van ’n
onvermydelike kulturele sekularisasie. Die partikuliere maak plek vir die universele. Dit was waarskynlik altyd ’n
noodwendigheid in die konteks van politieke magsverlies, maar die voorreg van ’n demografiese dividend wat van
Afrikaners wêreldburgers maak, rem ook aan die naelstring tussen die ouer en die jonger geslagte.
Dit is egter, ironies genoeg, juis die akademiese wasdom van Afrikaans wat ’n hele geslag Afrikaanssprekendes
aanmoedig om die onmiddellike te verlaat vir die einders van elders. Afrikaanse skole is uiters mededingende
inkubasieruimtes vir voornemende wêreldburgers. Die kwaliteit van onderrig in Afrikaanse skole verleen ’n
aanpasbaarheid aan skoliere wat universele mobiliteit aanmoedig.
Dit is ook een van die redes vir die verengelsing van Afrikaanse universiteite; Afrikaanse studente is dikwels goed
tweetalig of word oor ’n kort tydsbestek volledig tweetalig. Ten spyte van die “bevrydingstryd” teen die koloniale
karakter van tersiêre instellings, word die beter Suid-Afrikaanse universiteite toenemend universele ruimtes waar
Afrikaanse studente met “ontstellende” gemoedsrus die besondere domein van Afrikaanse onderrig verruil vir iets so
eenvoudig as “die mees praktiese vorm van kommunikasie.”
154