08.06.2013 Views

Perspectivas de la agricultura y del desarrollo rural en las ... - Cepal

Perspectivas de la agricultura y del desarrollo rural en las ... - Cepal

Perspectivas de la agricultura y del desarrollo rural en las ... - Cepal

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

Uruguay, con 51,7 kg/persona (Cuadro 6). En ese período,<br />

el consumo per cápita <strong>de</strong> ave <strong>en</strong> Arg<strong>en</strong>tina creció <strong>en</strong> 31%.<br />

El consumo per cápita <strong>de</strong> carne <strong>de</strong> vacuno también cayó<br />

lev<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te <strong>en</strong> Uruguay durante los últimos 10 años,<br />

mi<strong>en</strong>tras que su consumo per cápita <strong>de</strong> carne <strong>de</strong> ave dio<br />

un salto <strong>de</strong> casi 46%. Incluso <strong>en</strong> Brasil, don<strong>de</strong> el consumo<br />

<strong>de</strong> carne <strong>de</strong> vacuno per cápita creció <strong>en</strong> 6% durante <strong>la</strong><br />

última década, se experim<strong>en</strong>tó un drástico aum<strong>en</strong>to <strong>de</strong><br />

62% <strong>en</strong> el consumo per cápita <strong>de</strong> carne <strong>de</strong> ave. La historia<br />

ha sido bastante simi<strong>la</strong>r <strong>en</strong> otros importantes consumidores<br />

<strong>de</strong> carne <strong>de</strong> vacuno <strong>de</strong> América Latina. El sólido<br />

r<strong>en</strong>dimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong> producción <strong>en</strong> Chile, Colombia, El<br />

Salvador, Panamá y Ecuador, elevaron consi<strong>de</strong>rablem<strong>en</strong>te<br />

su consumo per cápita <strong>de</strong> cerdo <strong>en</strong>tre 2000 y 2011 (usda,<br />

2012b). Hoy <strong>en</strong> día, Chile ost<strong>en</strong>ta el mayor consumo per<br />

cápita <strong>de</strong> cerdo <strong>en</strong> América Latina (Cuadro 6).<br />

Los productos lácteos han aum<strong>en</strong>tado su popu<strong>la</strong>ridad<br />

Arg<strong>en</strong>tina consume <strong>la</strong> mayor cantidad <strong>de</strong> leche líquida<br />

per cápita <strong>de</strong> América Latina, con 283,8 kg/persona <strong>en</strong><br />

2011, más o m<strong>en</strong>os lo mismo que Estados Unidos (usda,<br />

2012b). Uruguay exporta <strong>la</strong> mayor parte <strong>de</strong> su producción<br />

láctea y ha quedado <strong>en</strong> segundo lugar <strong>en</strong> América<br />

Latina <strong>en</strong> consumo <strong>de</strong> leche per cápita (gts, 2011). No<br />

obstante, sigue si<strong>en</strong>do el principal consumidor per cápita<br />

<strong>de</strong> todos los productos lácteos frescos, con 158,5 kg/<br />

persona (Cuadro 6).<br />

Aum<strong>en</strong>tan <strong>la</strong>s exportaciones <strong>de</strong> carne <strong>de</strong> a l c<br />

y disminuy<strong>en</strong> <strong>la</strong>s exportaciones <strong>de</strong> vacuno <strong>de</strong><br />

Arg<strong>en</strong>tina<br />

En todos los países <strong>de</strong> alc, <strong>la</strong>s exportaciones <strong>de</strong> carne<br />

<strong>de</strong> vacuno se han más que duplicado, <strong>la</strong>s exportaciones<br />

<strong>de</strong> carne <strong>de</strong> cerdo casi se triplicaron y <strong>la</strong>s exportaciones<br />

<strong>de</strong> carne <strong>de</strong> ave aum<strong>en</strong>taron casi cinco veces <strong>de</strong>s<strong>de</strong><br />

2000 (Cuadro 7). Al mismo tiempo, <strong>la</strong> proporción <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong>s exportaciones <strong>de</strong> <strong>la</strong> oferta nacional <strong>de</strong> vacuno, cerdo<br />

y aves <strong>en</strong> alc también aum<strong>en</strong>tó consi<strong>de</strong>rablem<strong>en</strong>te, a<br />

19,7%, 11,6% y 17,2%, respectivam<strong>en</strong>te. Una excepción<br />

notable es el <strong>de</strong>sempeño exportador <strong>de</strong>l sector <strong>de</strong>l vacuno<br />

arg<strong>en</strong>tino, el cual ha registrado bajas <strong>de</strong> hasta 12% <strong>de</strong>s<strong>de</strong><br />

2000 y <strong>de</strong> 60% respecto <strong>de</strong>l máximo logrado <strong>en</strong> 2004<br />

luego <strong>de</strong> su recuperación <strong>de</strong> <strong>la</strong> crisis <strong>de</strong> <strong>la</strong> fiebre aftosa<br />

<strong>en</strong> 2001. Arg<strong>en</strong>tina ha caído al nov<strong>en</strong>o lugar <strong>en</strong>tre los<br />

exportadores mundiales <strong>de</strong> vacuno y hoy sólo da cu<strong>en</strong>ta<br />

<strong>de</strong>l 3% <strong>de</strong>l comercio mundial <strong>de</strong> este producto (usda,<br />

2012b). Por el contrario, subió al sexto lugar <strong>en</strong>tre los<br />

exportadores mundiales <strong>de</strong> pollo (principalm<strong>en</strong>te pechugas<br />

y muslos), sobre <strong>la</strong> base <strong>de</strong> un alza <strong>de</strong>l 86% <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

producción durante los últimos 10 años y un aum<strong>en</strong>to<br />

<strong>en</strong>orme <strong>de</strong> <strong>la</strong>s exportaciones, parti<strong>en</strong>do casi <strong>de</strong> cero a<br />

fines <strong>de</strong> los años nov<strong>en</strong>ta (Cuadro 7). Para mant<strong>en</strong>er los<br />

precios al consumidor, Arg<strong>en</strong>tina impone un impuesto<br />

a <strong>la</strong>s exportaciones sobre el vacuno y una restrictiva<br />

cuota <strong>de</strong> exportaciones sobre el maíz. El impuesto a<br />

<strong>la</strong>s exportaciones <strong>de</strong> vacuno restringe gravem<strong>en</strong>te este<br />

Cuadro 6. Consumo per cápita <strong>de</strong> carne y productos lácteos, 2011 y variación porc<strong>en</strong>tual 2000-11<br />

Selección <strong>de</strong> países <strong>de</strong> alc<br />

Vacuno Cerdo Pollo Cor<strong>de</strong>ro Lácteos a<br />

Kg/ca variación Kg/ca variación Kg/ca variación Kg/ca variación Kg/ca variación<br />

% % % % %<br />

Uruguay 51,7 -5,6 8,0 2,7 22,2 45,9 1,6 -82,7 158,5 -41,7<br />

Arg<strong>en</strong>tina 38,5 -14,8 6,2 2,8 30,0 31,0 1,2 -18,1 44,3 1,0<br />

Brasil 28,,2 6,1 10,9 1,0 42,1 61,6 0,4 -6,8 61,8 -5,8<br />

Chile 14,9 -3,6 17,4 38,8 30,7 29,9 0,6 -12,7 99,7 29,7<br />

México 11,8 32,4 14,9 -19,4 30,5 41,9 0,7 -0,5 46,6 29,3<br />

Otros a l c 16,4 -1,5 11,4 44,8 32,2 44,7 0,8 -0,8 111,5 29,3<br />

a l c 17,6 2,0 8,9 15,2 30,7 51,6 0,6 -11,6 71,0 13,6<br />

e e.u u . 25,8 -15,2 21,0 -8,5 45,0 6,4 0,4 -21,7 80,6 -8,5<br />

Mundo 6,5 -4,2 12,2 6,6 12,6 26,9 1,6 2,4 61,7 2,4<br />

a Productos lácteos frescos según <strong>la</strong> <strong>de</strong>finición <strong>de</strong> oc<strong>de</strong>-fao (2012).<br />

Fu<strong>en</strong>te: oc<strong>de</strong>-fao (2012).<br />

comercio, mi<strong>en</strong>tras que <strong>la</strong> cuota <strong>de</strong> exportación <strong>de</strong>l maíz<br />

manti<strong>en</strong>e los costos <strong>de</strong> producción <strong>en</strong> <strong>la</strong> industria <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong>s aves <strong>de</strong> corral y contribuye al rápido aum<strong>en</strong>to <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

producción y <strong>la</strong>s exportaciones <strong>de</strong> aves <strong>de</strong> corral <strong>en</strong> el<br />

país (MercoPress, 2011).<br />

Mi<strong>en</strong>tras <strong>la</strong>s exportaciones <strong>de</strong> vacuno <strong>de</strong> Arg<strong>en</strong>tina han<br />

perdido fuerza, sus vecinos han crecido rápidam<strong>en</strong>te<br />

<strong>en</strong> esta área. Brasil más que triplicó sus <strong>en</strong>víos <strong>de</strong>s<strong>de</strong> el<br />

año 2000 y ahora da cu<strong>en</strong>ta <strong>de</strong> más <strong>de</strong>l 20% <strong>de</strong> <strong>la</strong> oferta<br />

nacional <strong>de</strong> vacuno (Cuadro 7). Del mismo modo, <strong>la</strong>s<br />

exportaciones <strong>de</strong> vacuno <strong>de</strong> Uruguay aum<strong>en</strong>taron más<br />

<strong>de</strong>l doble, mi<strong>en</strong>tras que <strong>en</strong> Paraguay se increm<strong>en</strong>taron <strong>en</strong><br />

3,5 veces, y <strong>la</strong>s <strong>de</strong> Nicaragua <strong>en</strong> más <strong>de</strong> 4,5 veces durante<br />

el mismo período.<br />

Brasil li<strong>de</strong>ra <strong>la</strong>s exportaciones <strong>de</strong> ave y cerdo<br />

Brasil es ahora el principal exportador <strong>de</strong> carne <strong>de</strong><br />

ave <strong>de</strong>l mundo, con casi un tercio <strong>de</strong>l comercio mundial,<br />

levem<strong>en</strong>te por sobre Estados Unidos (oc<strong>de</strong>-fao,<br />

2011). Las exportaciones brasileñas <strong>de</strong> este producto<br />

han aum<strong>en</strong>tado 3,5 veces durante <strong>la</strong> última década y<br />

actualm<strong>en</strong>te dan cu<strong>en</strong>ta <strong>de</strong>l 27% <strong>de</strong> su oferta nacional<br />

<strong>de</strong> aves <strong>de</strong> corral. Brasil también li<strong>de</strong>ra el mercado <strong>en</strong><br />

exportaciones <strong>de</strong> cerdo, repres<strong>en</strong>tando el 71% <strong>de</strong> todas<br />

<strong>la</strong>s exportaciones <strong>de</strong> cerdo <strong>de</strong> alc <strong>en</strong> 2011 y el 8,5% a<br />

nivel mundial (oc<strong>de</strong>-fao, 2011). Las exportaciones dan<br />

cu<strong>en</strong>ta <strong>de</strong>l 17% <strong>de</strong>l suministro <strong>de</strong> carne <strong>de</strong> cerdo <strong>en</strong><br />

Brasil. Una prohibición a <strong>la</strong>s importaciones <strong>de</strong> cerdo<br />

<strong>de</strong>s<strong>de</strong> Brasil <strong>de</strong>cretada por Estados Unidos, que fue<br />

levantada <strong>en</strong> <strong>en</strong>ero <strong>de</strong> 2012, perjudicó el crecimi<strong>en</strong>to<br />

<strong>de</strong> esta industria durante más o m<strong>en</strong>os un año y medio,<br />

mi<strong>en</strong>tras el país hacía gestiones para garantizar que sus<br />

cerdos cumplieran los estándares sanitarios <strong>de</strong> Estados<br />

Unidos (Kiernan, 2012). Las exportaciones brasileñas<br />

también se han visto obstaculizadas por conflictos con<br />

Rusia, su principal mercado <strong>de</strong> <strong>de</strong>stino, <strong>en</strong> re<strong>la</strong>ción<br />

con infracciones a normas veterinarias. Con el levantami<strong>en</strong>to<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> prohibición <strong>de</strong> Rusia y <strong>la</strong> apertura <strong>de</strong><br />

nuevos mercados <strong>en</strong> China, se proyecta <strong>la</strong> recuperación<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong>s exportaciones <strong>de</strong> cerdo brasileño <strong>en</strong> los próximos<br />

años.<br />

Chile también se está convirti<strong>en</strong>do <strong>en</strong> un actor importante<br />

<strong>en</strong> el mercado mundial <strong>de</strong> cerdo y aves <strong>de</strong> corral,<br />

con aum<strong>en</strong>tos consi<strong>de</strong>rables <strong>en</strong> <strong>la</strong>s exportaciones <strong>de</strong><br />

ambos productos <strong>de</strong>s<strong>de</strong> 2000 (Cuadro 7). Actualm<strong>en</strong>te,<br />

Cuadro 7. Variación porc<strong>en</strong>tual <strong>en</strong> <strong>la</strong>s exportaciones <strong>de</strong> productos cárneos y lácteos, 2000-11<br />

y proporción <strong>de</strong> <strong>la</strong>s exportaciones <strong>de</strong> <strong>la</strong> oferta nacional, 2011. Selección <strong>de</strong> países <strong>de</strong> alc<br />

Arg<strong>en</strong>tina Brasil Chile<br />

58 <strong>Perspectivas</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>agricultura</strong> y <strong>de</strong>l <strong>de</strong>sarrollo <strong>rural</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong>s Américas –cepal fao iica– Una mirada hacia América Latina y el Caribe 59<br />

Vacuno<br />

Variación<br />

Participación <strong>en</strong><br />

<strong>la</strong>s exportaciones<br />

Cerdo<br />

Variación<br />

Participación <strong>en</strong><br />

<strong>la</strong>s exportaciones<br />

Ovino<br />

Variación<br />

Participación <strong>en</strong><br />

<strong>la</strong>s exportaciones<br />

Ave<br />

Variación<br />

Participación <strong>en</strong><br />

<strong>la</strong>s exportaciones<br />

Costa<br />

Rica<br />

México Nicaragua Paraguay Uruguay a l c<br />

------------------------------------------------------ variación % -------------------------------------------------<br />

-11,5 218,1 1/ 14,3 -28,9 359,4 256,9 110,9 115,9<br />

12,0 20,5 5,0 23,1 11,0 90,2 49,1 66,9 19,7<br />

180,0 386,9 757,6 220,7 77,2 -89,6 1/ -47,6 358,3<br />

2,7 17,0 28,3 13,0 4,9 1,3 1,4 0,1 11,6<br />

498,2 40,3 -5,8 1/ 123,7 1/ 1/ -4,5 -14,2<br />

9,9 0,0 23,4 0,0 0,2 0,0 0,0 58,4 6,3<br />

1/ 256,9 256,7 8,6 18,2 -61,1 0,0 1/ 282,8<br />

19,7 26,7 16,1 3,0 0,0 0,3 0,0 13,7 17,2<br />

Nota: 1/ = Gran variación porc<strong>en</strong>tual <strong>de</strong> una cifra pequeña.<br />

Fu<strong>en</strong>te: calcu<strong>la</strong>do <strong>en</strong> base a datos <strong>de</strong> oc<strong>de</strong>-fao (2012), a excepción <strong>de</strong> <strong>la</strong>s cifras <strong>en</strong> cursiva que se calcu<strong>la</strong>ron<br />

a partir <strong>de</strong> datos <strong>de</strong> usda (2012b) y aquel<strong>la</strong>s <strong>en</strong> negritas, que provi<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>de</strong> datos <strong>de</strong> <strong>la</strong> fao (2012a).

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!