08.06.2013 Views

Perspectivas de la agricultura y del desarrollo rural en las ... - Cepal

Perspectivas de la agricultura y del desarrollo rural en las ... - Cepal

Perspectivas de la agricultura y del desarrollo rural en las ... - Cepal

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

Brasil también da cu<strong>en</strong>ta <strong>de</strong> casi <strong>la</strong> mitad <strong>de</strong>l total <strong>de</strong><br />

producción <strong>de</strong> cerdo <strong>en</strong> alc y <strong>de</strong>bería crecer <strong>en</strong> 19% <strong>en</strong><br />

2020, a medida que se fortalece <strong>la</strong> <strong>de</strong>manda interna y<br />

<strong>la</strong>s exportaciones (oc<strong>de</strong>-fao, 2011). Las proyecciones<br />

indican que el país continuará exportando alre<strong>de</strong>dor<br />

<strong>de</strong>l 16% <strong>de</strong> su producción <strong>de</strong> cerdo, conc<strong>en</strong>trándose<br />

<strong>en</strong> nuevos mercados <strong>en</strong> China y otros países asiáticos.<br />

Estados Unidos pue<strong>de</strong> convertirse <strong>en</strong> un mercado sólido<br />

para los <strong>en</strong>víos <strong>de</strong> cerdo brasileño, luego <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>de</strong>cisión<br />

tomada <strong>en</strong> 2010 por el Servicio <strong>de</strong> Inspección <strong>de</strong> Salud<br />

Animal y Vegetal (aphis), <strong>de</strong>p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te <strong>de</strong>l Departam<strong>en</strong>to<br />

<strong>de</strong> Agricultura <strong>de</strong> Estados Unidos <strong>de</strong> incorporar al<br />

estado brasileño <strong>de</strong> Santa Catarina a <strong>la</strong> lista <strong>de</strong> regiones<br />

reconocidas como libres <strong>de</strong> fiebre aftosa, peste bovina,<br />

<strong>en</strong>fermedad vesicu<strong>la</strong>r porcina (svd), fiebre porcina clásica<br />

(csf) y fiebre porcina africana (asf) (Gobierno <strong>de</strong><br />

Estados Unidos, 2010).<br />

En Chile, <strong>la</strong>s fuertes inversiones <strong>en</strong> capacidad y tecnologías<br />

<strong>de</strong> producción <strong>de</strong>stinadas a mejorar <strong>la</strong> productividad<br />

y una creci<strong>en</strong>te ori<strong>en</strong>tación exportadora que duplicó <strong>la</strong><br />

producción <strong>de</strong> cerdo durante los últimos 10 años irán <strong>en</strong><br />

apoyo <strong>de</strong>l crecimi<strong>en</strong>to perman<strong>en</strong>te <strong>de</strong> <strong>la</strong> producción, el<br />

consumo y <strong>la</strong>s exportaciones <strong>de</strong>l producto <strong>en</strong> <strong>la</strong> próxima<br />

década. A<strong>de</strong>más, <strong>la</strong> apertura <strong>de</strong>l mercado chino para<br />

exportaciones <strong>de</strong> cerdo chil<strong>en</strong>o <strong>en</strong> 2011 probablem<strong>en</strong>te<br />

continuará fortaleci<strong>en</strong>do el crecimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong>s exportaciones<br />

(Cubillos, 2012).<br />

El consumo <strong>de</strong> carne <strong>de</strong> ave per cápita creció <strong>en</strong> casi 30%<br />

durante los últimos 10 años <strong>en</strong> Chile, sust<strong>en</strong>tado por un<br />

aum<strong>en</strong>to <strong>en</strong> <strong>la</strong> producción <strong>de</strong> casi 50%. El pollo es hoy<br />

<strong>en</strong> día el producto cárnico más popu<strong>la</strong>r <strong>en</strong> el país y da<br />

cu<strong>en</strong>ta <strong>de</strong>l 45% <strong>de</strong>l consumo total <strong>de</strong> carne. El consumo<br />

<strong>de</strong> pollo anual per cápita <strong>en</strong> Chile, <strong>de</strong> 30,7 kg/persona <strong>en</strong><br />

2011, sólo fue superado <strong>en</strong> <strong>la</strong> región por Brasil, con 42,1<br />

kg/persona, y se espera que crezca <strong>en</strong> 27% durante los<br />

próximos 10 años, para llegar a 38,9 kg/persona (Cuadro<br />

8). Actualm<strong>en</strong>te, Chile repres<strong>en</strong>ta alre<strong>de</strong>dor <strong>de</strong>l 3% <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

producción <strong>de</strong> carne <strong>de</strong> ave <strong>de</strong> América Latina, pero ya da<br />

cu<strong>en</strong>ta <strong>de</strong>l 16% <strong>de</strong> <strong>la</strong>s exportaciones <strong>de</strong> <strong>la</strong> región y se espera<br />

que logre otra alza <strong>de</strong>l 45% <strong>en</strong> los próximos 10 años.<br />

Se espera que el crecimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong> industria <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong>s aves <strong>de</strong> corral <strong>de</strong> Brasil disminuya su ritmo<br />

<strong>de</strong> manera consi<strong>de</strong>rable<br />

La producción <strong>de</strong> aves <strong>de</strong> corral se duplicó <strong>en</strong> Brasil<br />

durante <strong>la</strong> última década, pero <strong>la</strong>s proyecciones<br />

apuntan a una expansión sólo <strong>de</strong>l or<strong>de</strong>n <strong>de</strong>l 16% <strong>en</strong><br />

2020, con un crecimi<strong>en</strong>to mucho más l<strong>en</strong>to, tanto <strong>en</strong><br />

el consumo como <strong>en</strong> <strong>la</strong>s exportaciones, <strong>de</strong> 8% y 21%,<br />

respectivam<strong>en</strong>te, <strong>en</strong> comparación con cifras <strong>de</strong> 62% y<br />

257%, respectivam<strong>en</strong>te, durante los últimos 10 años. El<br />

crecimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l sector <strong>en</strong>fr<strong>en</strong>tará diversas am<strong>en</strong>azas <strong>de</strong><br />

gran <strong>en</strong>vergadura <strong>en</strong> los próximos años, <strong>en</strong>tre el<strong>la</strong>s: (1)<br />

sobrevaluación perman<strong>en</strong>te <strong>de</strong> <strong>la</strong> moneda brasileña,<br />

(2) <strong>de</strong>presión <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>de</strong>manda europea <strong>en</strong> medio <strong>de</strong> su<br />

creci<strong>en</strong>te crisis financiera, (3) problemas perman<strong>en</strong>tes<br />

con los principales socios comerciales, como Rusia,<br />

que <strong>de</strong>moró <strong>en</strong> volver a incluir a <strong>la</strong>s avíco<strong>la</strong>s brasileñas,<br />

y Sudáfrica, que aplicó aranceles antidumping a <strong>la</strong>s<br />

importaciones <strong>de</strong> pollo brasileño, y (4) aum<strong>en</strong>to <strong>en</strong> el<br />

costo <strong>de</strong>l alim<strong>en</strong>to (Silva, 2012).<br />

La región experim<strong>en</strong>tará un crecimi<strong>en</strong>to progresivo<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong> producción <strong>de</strong> lácteos<br />

Las proyecciones indican que <strong>la</strong> producción <strong>de</strong> leche continuará<br />

aum<strong>en</strong>tando rápidam<strong>en</strong>te <strong>en</strong> América Latina, <strong>de</strong> 78,7<br />

millones <strong>de</strong> tone<strong>la</strong>das <strong>en</strong> 2011 a 93,8 millones <strong>de</strong> tone<strong>la</strong>das<br />

<strong>en</strong> 2020, con un alza <strong>de</strong>l 20%. Dado el aum<strong>en</strong>to <strong>en</strong> los<br />

precios <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>en</strong>ergía y los granos, el sistema <strong>de</strong> producción<br />

basado <strong>en</strong> pra<strong>de</strong>ras probablem<strong>en</strong>te fortalecerá sus v<strong>en</strong>tajas<br />

comparativas sobre los sistemas <strong>de</strong> alim<strong>en</strong>tación <strong>en</strong> base a<br />

cereales (oc<strong>de</strong>-fao, 2011). En <strong>la</strong> próxima década, se espera<br />

que <strong>la</strong> producción arg<strong>en</strong>tina <strong>de</strong> leche líquida y lácteos frescos<br />

recupere su velocidad y crezca <strong>en</strong> 30% y 13%, respectivam<strong>en</strong>te,<br />

<strong>en</strong> comparación con el 10% y 12%, respectivam<strong>en</strong>te,<br />

durante los últimos 10 años (Cuadro 8). Las inversiones y<br />

una mejor gestión <strong>de</strong>berían impulsar ganancias <strong>en</strong> <strong>la</strong> producción<br />

<strong>de</strong> leche <strong>en</strong> el país. Una restricción <strong>de</strong> importancia<br />

serán los altos precios <strong>de</strong> <strong>la</strong> tierra y <strong>la</strong> compet<strong>en</strong>cia por <strong>la</strong><br />

tierra con el sector <strong>de</strong> <strong>la</strong> soja.<br />

Es probable que no todos los países <strong>de</strong> América Latina<br />

registr<strong>en</strong> ganancias rápidas <strong>en</strong> <strong>la</strong> producción <strong>de</strong> lácteos<br />

durante los próximos 10 años. En México, por ejemplo,<br />

luego <strong>de</strong> varios años <strong>de</strong> crecimi<strong>en</strong>to sólido, <strong>la</strong> producción<br />

se estabilizó. En 2015, se espera que <strong>la</strong> producción <strong>de</strong> leche<br />

mexicana supere <strong>en</strong> sólo 3% al nivel <strong>de</strong> 2011 (oc<strong>de</strong>-fao,<br />

2011). El crecimi<strong>en</strong>to más l<strong>en</strong>to, actual y esperado, es<br />

resultado <strong>de</strong> diversos factores <strong>de</strong> riesgo, como los altos<br />

costos <strong>de</strong> los granos, restricciones <strong>de</strong> infraestructura,<br />

recesión económica, m<strong>en</strong>or po<strong>de</strong>r adquisitivo <strong>de</strong> los<br />

consumidores, mayores impuestos y alza <strong>en</strong> el precio<br />

<strong>de</strong>l petróleo (San Juan, 2010). México es un mercado<br />

importante para <strong>la</strong>s exportaciones <strong>de</strong> Estados Unidos <strong>de</strong><br />

leche <strong>en</strong> polvo <strong>de</strong>scremada, mantequil<strong>la</strong>, queso y leche<br />

líquida. El Gobierno mexicano, los productores <strong>de</strong> lácteos<br />

y <strong>la</strong> industria <strong>de</strong> los lácteos <strong>en</strong> g<strong>en</strong>eral, están realizando<br />

inversiones conjuntas para aum<strong>en</strong>tar <strong>la</strong> producción y<br />

Cuadro 8. Crecimi<strong>en</strong>to porc<strong>en</strong>tual proyectado <strong>en</strong> producción <strong>de</strong> carne y lácteos, consumo per cápita<br />

y exportaciones <strong>en</strong> alc. Selección <strong>de</strong> países <strong>de</strong> alc, ee.uu. y el mundo. Período 2011 – 2020<br />

promover el consumo <strong>de</strong> estos productos. En Uruguay,<br />

se espera que <strong>la</strong> adopción g<strong>en</strong>eralizada <strong>de</strong> medidas para<br />

aum<strong>en</strong>tar <strong>la</strong> productividad <strong>de</strong> <strong>la</strong> leche, <strong>en</strong>tre el<strong>la</strong>s, complem<strong>en</strong>tos<br />

alim<strong>en</strong>ticios, mejores pra<strong>de</strong>ras, inversiones<br />

<strong>en</strong> sistemas <strong>de</strong> riego y otras tecnologías, transform<strong>en</strong> a<br />

un patrón errático <strong>de</strong> producción láctea <strong>en</strong> un proceso<br />

<strong>de</strong> crecimi<strong>en</strong>to l<strong>en</strong>to, pero seguro, <strong>de</strong> cerca <strong>de</strong> 2% anual<br />

durante los próximos 10 años, al tiempo que aum<strong>en</strong>ta <strong>la</strong><br />

producción <strong>de</strong> todos los lácteos frescos a partir <strong>de</strong> los bajos<br />

niveles registrados <strong>en</strong> los últimos años (Cuadro 8).<br />

Recom<strong>en</strong>daciones <strong>de</strong> políticas<br />

Uruguay Arg<strong>en</strong>tina Brasil Chile México Otros<br />

Promover el <strong>de</strong>sarrollo sost<strong>en</strong>ible <strong>de</strong>l sector agropecuario<br />

es fundam<strong>en</strong>tal para apoyar el crecimi<strong>en</strong>to económico<br />

global y fom<strong>en</strong>tar <strong>la</strong> seguridad alim<strong>en</strong>taria y <strong>la</strong> lucha<br />

contra <strong>la</strong> pobreza <strong>en</strong> América Latina. Un gran cuerpo<br />

<strong>de</strong> literatura económica <strong>de</strong>muestra que el aum<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

productividad agríco<strong>la</strong> <strong>en</strong> un país <strong>en</strong> <strong>de</strong>sarrollo induce<br />

<strong>la</strong> reducción <strong>de</strong> los precios <strong>de</strong> los alim<strong>en</strong>tos y g<strong>en</strong>eran<br />

exce<strong>de</strong>ntes <strong>de</strong> productos e insumos <strong>de</strong> producción que<br />

estimu<strong>la</strong>n el crecimi<strong>en</strong>to económico y ayudan a aliviar<br />

<strong>la</strong> pobreza. Pica et al. (2008) reve<strong>la</strong>n que el sector agropecuario<br />

es particu<strong>la</strong>rm<strong>en</strong>te importante <strong>en</strong> ese proceso.<br />

Sus conclusiones indican que <strong>la</strong> superación <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

restricciones más importantes para el progreso <strong>de</strong> esta<br />

industria <strong>de</strong>be constituir un compon<strong>en</strong>te c<strong>la</strong>ve <strong>de</strong> los<br />

programas y políticas <strong>de</strong> <strong>de</strong>sarrollo económico <strong>en</strong> América<br />

Latina y otras zonas <strong>en</strong> <strong>de</strong>sarrollo. Sin embargo, <strong>la</strong><br />

promoción <strong>de</strong>l <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong> <strong>la</strong> industria agropecuaria<br />

<strong>en</strong> alc p<strong>la</strong>ntea riesgos a un medioambi<strong>en</strong>te ya frágil,<br />

así como am<strong>en</strong>azas a <strong>la</strong> salud humana. Por consigui<strong>en</strong>te,<br />

64 <strong>Perspectivas</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>agricultura</strong> y <strong>de</strong>l <strong>de</strong>sarrollo <strong>rural</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong>s Américas –cepal fao iica– Una mirada hacia América Latina y el Caribe 65<br />

Vacuno<br />

Producción<br />

a l c<br />

a l c e e.u u. Mundo<br />

-----------------------------------------------------% <strong>de</strong> variación -----------------------------------------------------<br />

20,1 25,9 11,3 19,2 18,2 22,5 16,5 11,3 13,6<br />

Consumo/cápita 13,9 12,2 -0,6 3,9 10,8 9,2 4,2 1,7 3,4<br />

Exportaciones 21,3 65,0 34,4 -1,1 2,7 12,8 30,0 31,6 16,6<br />

Cerdo<br />

Producción<br />

10,0 30,1 18,7 25,7 11,1 26,1 20,1 9,6 16,3<br />

Consumo/cápita 13,4 13,3 12,8 16,3 4,5 13,0 10,1 -1,8 5,7<br />

Exportaciones -3,1 207,2 13,5 25,6 25,6 4,0 18,4 27,1 13,4<br />

Carne <strong>de</strong> ovino<br />

Producción<br />

-10,3 -16,4 4,6 -0,3 31,5 37,7 17,0 1,0 19,4<br />

Consumo/cápita 76,3 -25,7 -0,2 1,5 3,5 15,1 5,2 -2,9 8,7<br />

Exportaciones -67,6 4,9 -100,0 -32,1 -25,5 24,7 -33,4 0,8 8,6<br />

Pollo<br />

Producción<br />

20,6 39,7 16,4 43,1 30,2 39,8 25,6 17,3 22,3<br />

Consumo/cápita 30,8 22,8 8,3 26,8 20,1 24,4 15,5 8,6 11,3<br />

Exportaciones -70,8 66,8 20,7 45,5 11,1 11,8 24,8 16,4 18,1<br />

Productos lácteos a<br />

Producción 11,1 12,8 14,7 11,5 24,4 25,4 20,9 1,0 23,0<br />

Consumo/cápita 7,6 4,2 8,1 3,5 16,1 11,9 11,4 -6,4 11,9<br />

a Productos lácteos frescos según lo <strong>de</strong>finido por oc<strong>de</strong>-fao (2011).<br />

Fu<strong>en</strong>te: calcu<strong>la</strong>do según datos <strong>en</strong> oc<strong>de</strong>-fao (2011).

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!