R Classica&Christiana _nr7_2_2012_curbe - Facultatea de Istorie ...
R Classica&Christiana _nr7_2_2012_curbe - Facultatea de Istorie ...
R Classica&Christiana _nr7_2_2012_curbe - Facultatea de Istorie ...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
COLUMELLA: LO SCIENZIATO E L’ARTISTA 485<br />
bus <strong>de</strong>fricentur et saepius eluantur, atque spongia omnis umor adsiccetur. Sunt<br />
qui cretam figularem in modum liquidae faecis aqua resolvant et, cum vasa laverint,<br />
hoc quasi iure intrinsecus oblinant et patiantur arescere; postea, cum res<br />
exigat, ali pura aqua, nonnulli prius amurca, <strong>de</strong>in<strong>de</strong> aqua vasa perluunt et<br />
adsiccant; tum consi<strong>de</strong>rant, numquid ceram novam dolia <strong>de</strong>si<strong>de</strong>rent: nam fere<br />
sexta quaque olivitate creari oportere antiqui dixerunt, quod fieri posse non intellego:<br />
nam quemadmodum vasa, si calefiant, liquidam ceram facile recipiant, sic<br />
vetera non credi<strong>de</strong>rint propter olei sucum ceraturam pati. Quam tamen et ipsam<br />
ceraturam nostrorum temporum agricolae repudiaverunt existimaveruntque satius<br />
esse nova dolia liquida gummi perluere siccataque subfumigare alba cera, ne<br />
pallorem aut malum odorem capiant. Eamque suffitionem semper faciendam iudicant,<br />
quotiensque vel nova dolia vel vetera vasa curantur oleo novo praeparantur.<br />
Multi cum semel nova dolia vel serias crasse gummi liverunt, una in perpetuum<br />
gummitione contenti sunt; et sane, quae semel oleum testa conbibit, am<br />
alteram gummationem non recipit: respuit enim olei pinguitudo talem materiam,<br />
qualis est gummis.<br />
Columella divi<strong>de</strong> i due momenti <strong>de</strong>lla raccolta <strong>de</strong>lle olive: quando<br />
incominciano a nereggiare e quando sono raccolte per la spremitura<br />
nei torchi. Poi il Nostro in un secondo momento accenna, secondo<br />
l’usanza, dopo aver messo le olive sotto il torchio, all’uso <strong>de</strong>l sale in<br />
quantità stabilita. Vi sono molte espressioni tecniche come <strong>de</strong>fluere<br />
in rotundum labrum che si riferisce alla tazza rotonda, il labrum rotundum,<br />
che accoglie il primo olio; così anche il plumbeum quadratum<br />
vel structile gemellar 12 sono i recipienti quadrati di piombo o<br />
quelli a due scomparti di coccio. Anche l’espressione capulator <strong>de</strong>pleat<br />
allu<strong>de</strong> al personale incaricato di attingere l’olio per versarlo in bacili di<br />
terracotta.<br />
Lo scrittore tratta <strong>de</strong>lle spremiture, nei tre gradi, la prima, la<br />
seconda, la terza, la tertiatio 13 ; la migliore è la prima, perché l’olio<br />
uscito dal torchio quasi da solo è il migliore di sapore. L’olio riposa<br />
un po’ nei recipienti, i prima labra, poi è travasato nei successivi e liberato<br />
<strong>de</strong>lla morchia, attraverso la ventilazione.<br />
12 Il sintagma structile gemellar è il recipiente di coccio a due scomparti:<br />
gemellar è un hapax: cfr. in particolare Maria Grazia Bruno, Il lessico agricolo latino,<br />
Amsterdam, 1969 (2 ed.) e Silvia Andrei, Aspects du vocabulaire agricole<br />
latin, Roma, 1981. Per il lessico columelliano, cfr. G. G. Betts and W. D. Ashworth,<br />
In<strong>de</strong>x to the Uppsala edition of Columella, Uppsala, 1971.<br />
13 Tertiatio, un hapax, è la terza torchiatura <strong>de</strong>lla poltiglia <strong>de</strong>lle olive ed è<br />
congettura <strong>de</strong>l Lundström.