Vitale bedrijvenclusters in de regio Amersfoort - Nirov

omschakelingskosten met zich mee. De keuze om mee te doen aan netwerken heeft daarom nogal wat
voeten in de aarde. Bovendien gaan bedrijven om verschillende redenen netwerken aan: om
strategische redenen, om redenen van goede ervaringen uit het verleden of omdat ondernemers een
persoonlijke affiniteit of familieband hebben. Netwerken zijn dus een manier om buiten de formele
organisatie de bedrijfsactiviteiten te organiseren. De netwerkorganisatie onderscheidt zich van
hiërarchische organisaties door meer zelforganisatie en van gesloten organisaties door meer collectieve
actie. Er zijn overigens veel verschillende soorten netwerken: netwerken voor korte termijn en lange
termijn, voor één project of voor meerdere projecten en op basis van formele en informele relaties.
Netwerken hebben dus betrekking op de samenwerking tussen bedrijven en instellingen die niet
noodzakelijkerwijs ruimtelijk geconcentreerd voorkomen. Bedrijven gaan netwerken aan om toegang te
hebben tot fijnkorrelige informatie, om beter gebruik te maken van lokale hulpbronnen of om van elkaar
echt nieuwe dingen te horen. In dit onderzoek brengen we niet de opbouw en structuur van netwerken
in kaart, maar wel of bedrijven en instellingen binnen en buiten de regio Amersfoort onderling zakelijke
en kennisrelaties hebben. We gaan dus in op de eventuele aanwezigheid van netwerken.
De begrippen clusters en netwerken zijn dus niet synoniem. Ze lijken op het eerste gezicht eerder
elkaars tegenpolen. Toch hangen de beide begrippen samen. Netwerken vormen het cement van
clusters. Concentratie en specialisatie alleen hebben op zich weinig betekenis voor de innovatieve
vitaliteit van een regio. Het gaat erom dat bedrijven in clusters elkaar uitdagen, de maat nemen en
nieuwe kennis toevoegen door met elkaar samen te werken. Maar het ligt niettemin voor de hand dat
bedrijven en instellingen met elkaar samenwerken zonder dat zij deel uitmaken van een cluster. Nieuwe
kennis wordt door bedrijven vaak letterlijk en figuurlijk van buiten gehaald (van buiten de eigen regio of
eigen sector). Echte kennisintensieve netwerken strekken zich vaak uit op (inter)nationale schaal. Door
deel te nemen aan een netwerk boren bedrijven en instellingen kennis aan buiten hun eigen omgeving.
Bedrijven en instellingen profiteren dan van kennisversterkende relaties met actoren buiten de eigen
omgeving. We noemen dat ‘global pipelines’. ‘Local buzz’ zorgt dus voor regio interne samenhang
binnen het cluster, terwijl ‘global pipelines’ voorkomen dat er in de regio ‘lock-in’ optreedt (te groot
vertrouwen in eigen kunnen, te weinig oog voor nieuwe kansen).
Beleidsmatig is het voor regionale en lokale overheden een uitdaging om ‘local buzz’ en ‘global
pipelines’ met elkaar in verband te brengen. Dat wil zeggen dat men de nabijheidsvoordelen van clusters
verbindt met de bereikbaarheidsvoordelen van netwerken. Hoe sterker de netwerken met externe
partners zijn, hoe groter de kans dat informatie over nieuwe markten en technologieën het cluster
binnenstroomt. Daarnaast geldt dat ‘local buzz’ het mogelijk maakt de instroom van nieuwe kennis snel
en doeltreffend te selecteren. In dit verband wordt wel gesproken van open innovatie. Deze aanpak
biedt goede mogelijkheden voor de versterking van de economische vitaliteit van de regionale
economie. Dit onderzoek gaat dus over de eventuele effecten van clustering (gebruik van
nabijheidsvoordelen) en netwerkvorming (gebruik van complementariteitsvoordelen) op de realisatie
van innovatie. Innovatie is opgevat als één van de stimulansen voor regionaal economische
ontwikkeling.
14