Vitale bedrijvenclusters in de regio Amersfoort - Nirov

4 Skill-gerelateerdheid in de arbeidsmarkt van de regio Amersfoort
4.1 Inleiding
Dit onderzoek gaat over clustering van en netwerkvorming in het bedrijfsleven. De centrale
veronderstelling is dat naast de in het vorige hoofdstuk opgetekende vestigingsplaatsfactoren de
samenstelling van het bedrijfsleven en de mate van interacties van sectoren, bedrijven, overheid en
kennisinstellingen kunnen leiden tot economische meerwaarde in de vorm van innovatie,
kennisontwikkeling, flexibilisering van de arbeidsmarkt en uiteindelijk groei van de werkgelegenheid en
productiviteit. In dit hoofdstuk richten we ons daarbij vooral op synergie tussen bedrijfstakken in de
arbeidsmarkt. De veronderstelling is dat verbindingen in menselijk kapitaal potentieel leiden tot
vernieuwing en endogene dynamiek. Door het blootleggen van dergelijke relaties, willen wij een
denkkader ontwikkelen voor de regio Amersfoort, waarbij de latente kansen en bedreigingen centraal
staan die de huidige arbeidsmarkt in zich bergt. Dit denkkader gaat verder dan de gebruikelijke gedachte
dat de regio Amersfoort een gemiddelde regio is met weinig geprononceerde specialisaties en
localisatievoordelen en waarvan de economische potentie louter samenhangt met de centrale ligging en
de goede bereikbaarheid (zie hoofdstuk 3). We gaan op zoek naar de endogene groeikracht van de regio
die volgens ons zit opgesloten in potentiële relaties van het bedrijfsleven met sectoren in de eigen of
omliggende regio’s. We richten ons daarbij op arbeidsrelaties en kennisrelaties.
4.2 Clusters en lokale arbeidsmarkt
De traditionele clusterbenadering (zie bijvoorbeeld Porter 1998) benadrukt het belang van specialisatie.
Deze specialisaties sturen de aard van diepte-investeringen in infrastructuur, arbeidsmarkt en
instituties. Zo investeert Nederland Distributieland in mainports, Kennisland Nederland in hoger
onderwijs en Internationaal Nederland in gunstige belastingwetgeving. In de huidige geglobaliseerde
economie, zijn dergelijke diepte-investeringen bijna een sine qua non geworden om de concurrentie
met andere regio’s aan te kunnen. Clusters dragen als één van de ‘diamond factoren’ bij aan de
concurrentiekracht en economische groei van een land of regio (naast de binnenlandse vraag, de
economische orde en de klassieke productiefactoren). De essentie van clustering is er dat er
zelfversterkende processen binnen een concentratie aan gerelateerde bedrijfstakken plaatsvinden
waardoor er endogene economische groei ontstaat. In hoofdstuk 2 is gebleken dat de regio Amersfoort
het meest duidelijk gespecialiseerd is op het cluster voedsel. Wat betreft de clusters KIBS en ICT kan de
regio zich meten met andere delen van de Noordvleugel en wat betreft het cluster zorg met de rest van
de provincie Utrecht. De regionale specialisatie op de clusters bouw en logistiek is gering. Dat is geen
nadeel voor de regionale economie, want een gespecialiseerde economie is kwetsbaar. Een regio die te
afhankelijk wordt van één bepaalde economische activiteit, is blootgesteld aan grote risico’s. Naarmate
een regio gespecialiseerd raakt in een steeds kleiner aantal economische activiteiten, neemt bovendien
de kans op kruisbestuiving en vernieuwing van deze activiteiten af. Zoals de econoom Schumpeter
40