Vitale bedrijvenclusters in de regio Amersfoort - Nirov

Inleiding
1.1 Aanleiding
In het rapport ‘Economische Visie Amersfoort 2030: een vitale stad in een complete regio’ pleit de
Commissie Van Ek (2009) voor meer beleidsaandacht voor de innovatieve vitaliteit van de economie in
de regio Amersfoort. Volgens de commissie moet de innovatiekracht van het regionale bedrijfsleven
beter worden benut door in te spelen op de sterke punten van de regionale economie. Een tweede
aanleiding is gelegen in de regionale samenwerking die sinds de aanbevelingen van de commissie Van Ek
meer vorm begint te krijgen. Overheden, het regionale bedrijfsleven (Federatie van Bedrijvenkringen
regio Amersfoort) en adviserend en faciliterende organisaties als de REO en TFI denken steeds
regionaler. In de regio Amersfoort leeft een breed gedeelde behoefte om het eigen economische profiel
scherper te stellen, meer zicht te krijgen op de regionale kansen en meer focus aan te brengen in de
onderlinge samenwerking. Het voorliggende rapport biedt daarvoor een regionale analyse en daarmee
een aanvulling op het rapport van de commissie Van Ek, waarin de analyse nog grotendeels betrekking
had op de gemeente Amersfoort.
In dit voorliggende rapport doen we verslag van een onderzoek naar de bijdrage van zes
bedrijvenclusters aan het bereiken van deze doelstelling. De nadruk ligt op de verbindingen binnen en
tussen de clusters. Hebben bedrijven in de regio Amersfoort voordelen van elkaar? Wisselen zij arbeid
en kennis uit? Versterkt dat de innovatiekracht van regionale economie? Deze vragen liggen aan dit
onderzoek ten grondslag. Clusters zijn geografische concentraties van gerelateerde bedrijven, die niet
noodzakelijkerwijs met elkaar samenwerken. De vraag is dus niet alleen of bepaalde bedrijfstakken veel
in de regio Amersfoort voorkomen (= concentratie) maar vooral of die bedrijven iets met elkaar hebben
(= gerelateerd zijn). We zijn dus begonnen om de mate van concentratie te berekenen. Dit is per cluster
gedaan voor bedrijven die behoren tot een zogeheten waardesysteem. Een waardesysteem is breder
gedefinieerd dan een bedrijfstak. Het gaat om bedrijfstakken die potentieel met elkaar verbonden zijn
via verticale (binnen de bedrijfskolom) en diagonale (met ondersteunende diensten) relaties. Dus ook bij
de berekening van de mate van concentratie is gelet op (de potentiële) gerelateerdheid van bedrijven.
De berekeningen zijn gemaakt op de schaal van de gehele regio en van afzonderlijke postcodegebieden.
Of er daadwerkelijk sprake is van relaties is vervolgens empirisch onderzocht. De gerelateerdheid is
onderzocht aan de hand van arbeidsmobiliteit en kennisnetwerken binnen en tussen de zes clusters.
Daarbij is ook gekeken naar relaties van bedrijven met kennisinstellingen binnen en buiten de regio
Amersfoort. Op deze wijze is de innovatieve vitaliteit van de clusters in kaart gebracht.
We sluiten het onderzoek af met enkele beleidsaanbevelingen. Bij clusterbeleid gaat het om focus en
massa. Volgens ons doet de regio er daarom goed zich te richten op de samenhang tussen vier van de
zes clusters. Dit is een regionale opgave waaraan elk van de gemeentes in de regio Amersfoort een
bijdrage kan leveren. De Commissie Van Ek beveelt aan om in te spelen op wat in de regio al gaande is
(‘stimuleren van innovatieve initiatieven’). Volgens ons kan de regio Amersfoort inderdaad het beste
voortborduren op bestaande specialisaties, maar zal het daarbij zo veel mogelijk nieuwe verbindingen
7