Gezondheidszorg & Etnische Diversiteit in Nederland; Naar een ...

Hoezeer normen, waarden en verwachtingen ten aanzien van de gezondheidszorg van
verschillende etnische groepen een rol spelen in hun keuzeprocessen, blijkt uit het feit dat
sommige groepen patiënten bij voorbeeld geen waardering hebben voor de poortwachter-
functie. In dit verband maken sommige patiënten ook geen verschil tussen poliklinische en
klinische zorg. Het hoeft nauwelijks betoog dat dit kan leiden tot misverstanden en soms
zelfs tot conflicten tussen zorggebruiker en zorgaanbieder. Opvatingen over leven en dood
bij ziekte zorgen vaak voor grote conflicten bij bijvoorbeeld het stoppen van onzinnig
medisch handelen of bij palliatieven sedatief.
Andere aspecten, die gewicht in de schaal leggen bij de totstandkoming van
keuzeprocessen, hangen samen met de mate van steun uit de omgeving van de patiënt
en het al of niet aanwezig zijn van een nuttig netwerk. Veel patiënten van allochtone
afkomst hebben geen kennissen met kennis van of werkzaam zijn in de zorgsector , die
hun in geval van ziekte kunnen ondersteunen of adviseren. Dat kan de attitude van de
patiënt sterk beïnvloeden. Gebrek aan een netwerk wordt vaak zichtbaar bij chronische
ziektes of bij calamiteiten, zoals ongelukken. Hoewel dit ook voor autochtone patiënten
kan gelden, zijn allochtone patiënten in dit opzicht sterker in het nadeel.
Hetzelfde geldt ook voor toegang krijgen tot hulpmiddelen of speciale voorzieningen,
zoals het geconstateerde sterke ondergebruik van het ‘Patiënt Gebonden Budget’ (PGB)
bij allochtonen.
Van meer directe invloed is de kennis over de ernst van de ziekte of de beleving van de
ziekte en op het gedrag van de patiënt. Een lage ziekte ernstbesef door lage kennis van
lichaam en gezondheid leidt tot slechte uitkomsten van behandelingen bij deze patienten.
Taalvaardigheid van de patiënt speelt in veel gevallen een belangrijke rol rol in het contact
met zorginstellingen en zorgverleners. In sommige gevallen echter zijn patiënten volledig
afhankelijk van intermediairs zoals tolken en familieleden.
Zorgcompetenties -het zoeken en weten te vinden van de nodige zorg en voorzieningen-
zijn bij allochtone patiënten doorgaans niet optimaal. Ervaringen met de zorg bepalen
meestal het geloof in de gezondheidszorg en dat kan weer bepalend zijn voor het
opvolgen van adviezen. In dit verband kunnen ook de zorgpreferenties van allochtonen
verschillen van die van autochtone patiënten. Al deze factoren bepalen de kwaliteit van het
zelfmanagement van allochtone patiënten, hetgeen hun compliance en tevredenheid
beïnvloedt. Een tekort aan deze eigenschappen kan leiden tot over- of juist
onderconsumptie, die vervolgens kan omslaan in het omgekeerde. Het effect daarvan op
de kosten is vanzelfsprekend. Alle factoren bij elkaar bepalen de mate van kwaliteit van
zorg.
De zorgaanbieder
In veel verklaringsmodellen wordt de aandacht ten onrechte vaak meer op de
zorggebruikers gevestigd. De zorgaanbieder zowel individueel als collectief speelt een
essentiele rol in de geleverd kwaliteit van zorg. Een zorgaanbieder verstrekt
voorzieningen en maakt gebruik van zorgverleners, die de kwaliteit van zorg voor patiënten
beïnvloeden door hun professioneel profiel en hiermee samenhangende kenmerken.
In het visjesmodel zijn een aantal factoren aangegeven, die analoog aan de kenmerken en
kwaliteitsprofielen van zorggebruikers, bepalend zijn voor de mate van professionaliteit en
de patiëntgerichtheid van de zorgverlener. De factoren zijn onder te verdelen in drie
categorieën: a) de basisvaardigheden van de zorgverlener, die voortvloeien uit opleiding
en vorming; b) de praktische vaardigheden, die deels versterkt kunnen worden door de
organisatie of door de beroepsgroep; c) het algemeen profiel, dat bepaald wordt door
bijvoorbeeld persoonlijke meningen en ervaringen van de individuele zorgverlener.
De zorgverzekeraar
De zorggebruiker is klant van de zorgverzekeraar. Deze laatste contracteert
zorgaanbieders en kan veel invloed uitoefenen op de kwaliteit van het zorgaanbod.
Verzekeraars in de grote steden hebben dan ook een taak om het contracteerbeleid te
toetsen aan een goed aanbod, dat vanuit een etnisch diversiteitsperspectief aantrekkelijk
55