Gezondheidszorg & Etnische Diversiteit in Nederland; Naar een ...

unieke context. De uniciteit van iedere patiënt is, een essentieel principe. Wanneer men
spreekt over de multiculturele samenleving wordt vaak vergeten dat binnen de allochtone
gemeenschappen ook sprake is van een bijzondere diversiteit aan etniciteit, subculturen
en geloofsgemeenschappen. De Surinaamse gemeenschap bijvoorbeeld bestaat uit
Hindoestanen, Creolen, Javanen, Chinezen en inheemse indianenstammen. Het gaat hier
om verschillende subculturen en om een grote genetische diversiteit. Vaak wordt
gesproken over “de” Turkse of Marokkaanse gemeenschap, terwijl ook hier sprake is van
een opvallende diversiteit in subgemeenschappen, die onder andere ook tot uitdrukking
komt in verschillen in inkomens, emotionele vermogens, familiesituatie, oriëntatie op de
samenleving, taalgevoeligheid en -vaardigheid. Daarnaast is het van belang oog te hebben
voor de persoonlijke (migratie) geschiedenis van allochtone patiënten.
De tweede pijler in een visie op zorg, is iedere patiënt heeft recht op een hoogwaardig
kwalitatief zorgaanbod. Dit beginsel lijkt een open deur. Toch blijkt uit de beschikbare
gegevens, dat allochtone patiënten minder toegang hebben tot kwalitatief goede zorg. In
dit verband schieten zorgverleners vaak tekort aan communicatieve vaardigheden en
inzicht in de socio-cultureel bepaalde opvattingen van allochtonen over ziekte, en
verhinderen ze zodoende dat zorg op maat en op tijd aan alle bevolkingsgroepen gelijkelijk
geboden wordt. Gelet op de demografische ontwikkelingen, levert dit een steeds groter
knelpunt op, zoals de RvE met zijn recente rapportage onderstreept.
Uit beide voorgaande uitgangspunten, volgt een derde, namelijk: een professioneel
zorgaanbod impliceert een zorghouding waarin rekening wordt gehouden met de uniciteit
van iedere patiënt en met diens recht op zorg die op tijd geboden wordt. Het accent ligt
hier op de verantwoordelijkheid voor de professionele zorgsector en op het begrip
‘zorghouding’. Het gaat er hier om, dat een zorgverlener beschikt over specifieke kennis en
vaardigheden om professioneel om te gaan met de uniciteit van iedere patiënt, dus ook
met de diversiteit binnen de populatie. Die kennis en vaardigheden moeten behoren tot de
vaste toerusting van iedere zorgverlener en dienen structureel beschikbaar te zijn binnen
iedere zorgorganisatie.
Tot slot, het vierde onderdeel van de zorgvisie: een gezond primair proces vereist een
goed geoutilleerde patiënt.
De communicatie in het primaire zorgproces speelt bij een professionele zorghouding een
sleutelrol. In de zorg- en hulpverlening wordt men geconfronteerd met complexe situaties,
die te maken kunnen hebben met het feit dat de diverse etnische groeperingen verschillen
in hun presentaties van klachten, in hun beleving van ziekte en in omgang met het
zorgaanbod. Tegelijkertijd ervaren (meestal autochtone) zorgverleners problemen met de
juiste interpretatie van de klacht van de patiënt. De communicatie met allochtone
patiënten of/en hun ouders verloopt dan ook vaak niet optimaal. Veel zorgverleners
ervaren de zorg voor allochtone patiënten als complex, waarbij communicatieproblemen
naast cultuurverschillen een belangrijke rol spelen.
Allochtone patiënten kennen de spelregels en mogelijkheden in de zorg vaak onvoldoende
en hulpverleners vinden de zorg aan allochtonen complex en soms lastig. Een specifiek
knelpunt daarbij is de communicatie en het wederzijds begrip tussen hulpverlener en
hulpvrager. Communicatie betreft niet louter taal. Interpretaties van begrippen en de
beleving ervan zijn cultuurafhankelijk en kunnen soms een grotere rol spelen dan
taalproblemen. Tegenwoordig wordt er vanuit gegaan dat communiceren een gedeelde
verantwoordelijkheid is tussen de zorgverlener en de patiënt. In het kader van de Wet
Geneeskundige Behandelngs Overeenkomst (WGBO) wordt van de hulpverlener dan ook
geëist, dat hij/zij informatie verleent in “begrijpelijke taal”. In het geval van allochtone
patiënt is dit uitgangspunt moeilijk te realiseren. Vaak worden familieleden en zelfs
kinderen als tolk ingezet om de taalproblemen te overbruggen. Dit wordt door de
hulpverleners medisch-ethisch onaanvaardbaar geacht.
6