Riskant leven

waarden en normen van de gemeenschap en had het welzijnswerk ook een
veel disciplinerender karakter dan in de decennia erna. Het verschil in
invulling van het begrip sociale binding ligt in de rol van het individu. Het
individu is niet langer ondergeschikt aan de belangen van de gemeen -
schap zoals in de jaren vijftig, maar wordt ook niet meer als slachtoffer
gezien zoals in de decennia daarna vaak het geval was. Tegenwoordig gaat
het in de vernieuwing van zorg en welzijn veel meer om het zoeken van een
balans tussen individuele competenties bevorderen, de mogelijkheden tot
ondersteuning door de sociale omgeving vergroten en zorgen voor
optimale maatschappelijke voorwaarden zoals huisvesting, opleiding en
werk. Misschien is het mensbeeld daarachter ook te positief en suggereert
het balansmodel te veel dat iedereen wel te motiveren is.
Voor wat, hoort wat
Het lijkt nogal tegenstrijdig om sociale binding te propageren op het
moment dat die nauwelijks meer bestaat. De roep om sociale binding kan
echter ook juist een teken zijn dat het kerngezin kennelijk z’n langste tijd
heeft gehad en dat mensen juist als gevolg van de individualisering steeds
meer op anderen zijn aangewezen. Misschien versterkt de
individualisering wel het besef dat er grenzen zitten aan de vrijheid en dat
kinderen en jongeren toch ergens waarden en normen moeten leren. De
afgelopen jaren zijn niet alleen filosofen, maar ook mensen in de praktijk
van de jeugdzorg openlijk gaan nadenken over het belang van waarden en
normen en van ‘het sociale’. De voorbeelden van nieuwe benaderingen in
dit boek zijn daar allemaal uitdrukkingen van.
Nu sociale binding geen verplichting meer is maar een behoefte, blijken er
ook voorwaarden aan te worden verbonden. Overal klinkt een ‘voor wat,
hoort wat’-filosofie in door: als jongeren zich laten aanspreken op hun
eigen verantwoordelijkheid is hun omgeving ook eerder bereid om in hen
te investeren. Hulp wordt minder vrijblijvend en dat maakt het ook weer
makkelijker om vrijwilligers, buurtbewoners en familieleden bij die hulp
te betrekken. Het is mooi als daardoor minder kinderen en jongeren zijn
aangewezen op tehuizen, maar dat betekent natuurlijk ook weer niet dat
voortaan alles wel binnen de sociale verbanden van de familie, de buurt en
het vrijwilligerswerk opgelost kan worden. Wel zullen instellingen hun
aanbod beter moeten afstemmen op de behoeften waarin de directe
sociale omgeving van kinderen en jongeren niet voldoende kan voorzien,
bijvoorbeeld op het gebied van opleiding, arbeidstoeleiding, huisvesting
en vrijetijdsbesteding met leeftijdgenoten. Het is interessant om daarbij
naar buitenlandse, en dan vooral naar Amerikaanse voorbeelden te kijken,
omdat een aantal ontwikkelingen zich daar eerder heeft voorgedaan dan
107