Riskant leven

Straffen blijkt bij de meest problematische delinquente jongeren het
minste uit te halen. De verklaring is simpel: een kind met gedrags -
stoornissen is al zo vaak in zijn leven gestraft dat hij er min of meer
immuun voor geworden is. De roep om zwaardere straffen en kampe -
menten en de recente aanscherping van het jeugdstrafrecht heeft dan
misschien wel een afschrikkende werking voor kinderen en jongeren die
nog geen delinquent gedrag vertonen, maar het effect op de jongeren die
al delicten hebben gepleegd wordt vooral door hulpverleners sterk
betwijfeld. Die jongeren lijken meer baat te hebben bij het leren van
nieuwe sociale vaardigheden, bij het leren aangaan van positieve sociale
bindingen en bij een omgeving die hen daartoe stimuleert. Wanneer deze
mogelijkheden ontbreken wordt het heel moeilijk om uit het negatieve
patroon te komen.
Mogelijkheden voor preventie
Naar aanleiding van de toename van hardnekkige vormen van crimineel
gedrag die moeilijk te bestrijden zijn, besloot het ministerie van Justitie
halverwege de jaren negentig om onderzoekster Junger-Tas te vragen
welke mogelijkheden bestaan om zulk ernstig probleemgedrag te
voorkomen. In haar rapport Jeugd en Gezin (1996) benoemt zij een aantal
risicofactoren en beschermende factoren in het kind zelf, in het gezin en
in de omgeving. Zij wijst erop dat goed preventiebeleid niet alleen
belangrijk is om criminaliteit te voorkomen, maar ook om kinderen en
jongeren te behoeden voor andere risico’s op het gebied van welzijn en
gezondheid, zoals problemen op school, verkeers ongelukken, psychische
problemen en verslaving. Van alle factoren die van invloed kunnen zijn op
het ontstaan van crimineel gedrag stelt Junger-Tas dat gezinsfactoren
zoals de mate van toezicht, de mate en de kwaliteit van de disicpline en de
affectieve band tussen ouders en kinderen het belangrijkste zijn. Als het
op die punten misgaat, heeft dat zowel effect op de schoolprestaties als op
de keuze van de vrienden groep.
Preventie heeft dus alleen zin als het gezin erbij betrokken wordt. Het valt
Junger-Tas op dat de meeste bestaande preventieprojecten geconcentreerd
zijn op het verbeteren van schoolprestaties en het geven van opvoedings -
ondersteuning, maar dat ze nauwelijks direct gericht zijn op het
terugdringen van antisociaal, agressief en delinquent gedrag. Met name
voorschoolse projecten en projecten voor ongehuwde tienermoeders
blijken een positief effect te hebben op de ontwikkeling van de kinderen.
Bij oudere kinderen blijken cognitieve stimuleringsprogramma’s goed te
werken in combinatie met oudertraining. Junger-Tas adviseert de
projectgroep voor de ontwikkeling van lokaal preventief jeugdbeleid dan
36