opmaak Tiecelij° - Reynaertgenootschap
opmaak Tiecelij° - Reynaertgenootschap
opmaak Tiecelij° - Reynaertgenootschap
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
■ Yvan de Maesschalck<br />
398<br />
Reynaert of de dodelijk liefste anarchist in het<br />
beestenbos. Een column<br />
Iedereen met enige leeservaring kent best een stuk of wat personages met een<br />
kwalijke reputatie. Wat ze ook ‘uitvreten’ in hun literaire nabestaan, hun blazoen<br />
blijft bespat, bevlekt, bezoedeld. Ik heb het gevoel dat het personages daarbij niet<br />
beter vergaat dan reële mensen: wie om een of andere reden een blaam heeft<br />
opgelopen, raakt van dat imago nooit meer af. Dat is natuurlijk niet helemaal eerlijk,<br />
omdat slechte, ontspoorde of vernachelde personages, dat nooit helemaal zijn.<br />
Bovendien is het niet onwaarschijnlijk dat sommige van hen die slechte faam niet<br />
verdienen en recht hebben op herziening, op hoger beroep, op billijkheid kortom.<br />
Emma Bovary staat bekend als een overspelige, dweepzieke vrouw. Ze bedriegt<br />
haar echtgenoot waar hij bij staat en pleegt ten slotte zelfmoord omdat het leven al<br />
te schril afsteekt bij haar verhitte (dag)dromen. Wat zij bekokstooft in Flauberts<br />
meesterwerk, zou ook in de werkelijkheid van vandaag op het dedain van de medemens<br />
kunnen rekenen. Toch ligt de vraag voor of Emma zoveel minachting verdient.<br />
Zij is door de mallemolen gehaald van een seksistisch te noemen nonnenschool en<br />
heeft zich van de weeromstuit teruggetrokken in een fictieve wereld waarin galanterie<br />
en hoofse strijkages de hoofdtoon voeren. Daarnaast ‘moet’ ze het leven delen<br />
met Charles Bovary, een uiterst geduldige plattelandsdokter, die even saai als middelmatig<br />
mag worden genoemd. Emma voelt zich verstikken in haar mediocre<br />
leven, haar huwelijk, de banaliteit van haar omgeving. Zij ‘zet een proces in gang<br />
dat zonder enige twijfel een duister, instinctief bevrijdingsproces genoemd mag worden’.<br />
1 De woorden van Mario Vargas Llosa, die een indringend en uitvoerig essay<br />
over het gelijknamige personage van Madame Bovary (1857) heeft geschreven, zijn<br />
maar al te waar. Zij wordt het machteloze slachtoffer van een onhaalbaar romantisch<br />
ideaal en heeft na vele bladzijden ongeëvenaard proza de euvele moed arsenicum<br />
te slikken en voor dat ideaal te sterven. Jaren later zal Alfonso Nitti, in menig<br />
opzicht het mannelijke spiegelbeeld van Emma Bovary, eveneens de hand aan<br />
zichzelf slaan in Italo Svevo’s roman Una vita (1892), omdat het hoofdpersonage ‘si<br />
sentiva incapace alla vita’ is. Die zelfmoord maakt, vreemd genoeg, ook van de goedige,<br />
introverte Alfonso een zeldzame, moedige idealist.<br />
In Het recht van de sterkste (1893) tekent Cyriel Buysse in Reus Balduk een mannelijk<br />
personage waarover op het eerste gezicht weinig goeds te vertellen valt.<br />
Balduk laat zich gelden als een verkrachter en vernielt de bescheiden idealen van<br />
Maria Beert, die gedoemd is met hem te trouwen. Haar huwelijk met Balduk is een<br />
onmenselijke beproeving. Zij kan het leven met een dergelijke monomane man niet<br />
aan, en gaat er mentaal en lichamelijk aan ten onder. Hoewel de verteller het hele<br />
boek door partij kiest voor Maria, haar zelfs ‘een fraaie bloem (…) op een mesthoop’<br />
noemt, zijn er voor Balduk toch verzachtende omstandigheden te pleiten. Voor de<br />
verkrachting zelf kan hij nauwelijks worden verschoond, maar het feit dat hij Maria<br />
brutaal opeist en daarna onbarmhartig aan zich onderwerpt, is het resultaat van<br />
noodlottige krachten die zijn individuele wil ver te boven gaan. Balduk handelt op<br />
een manier die hem door het ‘noodlot’ en door omgevingsfactoren dwingend wor-<br />
Tiecelijn, 20, 2007