opmaak Tiecelij° - Reynaertgenootschap

253
zo op en neer zwiept. Maar is er nog een andere reden waarom de Reynaertauteur
de handen vervangt door de voeten? Zet hij de symboliek zo subtiel naar zijn hand?
En hoe dan? Durandus geeft ons de aanwijzing: ‘ ‘(...) pedes nostri’ id est affectus
nostri’ (Durantus 1998:151, 59) Onze voeten zijn onze gemoedsaandoeningen.
Isegrim met de voeten gebonden aan het klokkentouw, dat beeld betekent ook dat
er bij deze valse prediker van goede werken geen sprake is – het klokkentouw gaat
niet door zijn handen – want in zijn seksverslaafde ziel gaat er niets stichtends om
– hij is met zijn voeten gebonden aan het klokkentouw.
Als de priester het klokkentouw naar omlaag trekt, zo verduidelijkt Durandus, dan
daalt hij van de contemplatie af naar het actieve leven; maar hij wordt zelf weer
omhoog getrokken wanneer hij door de leer van de Schrift zich verheft in de regionen
van de contemplatie. ‘Adhuc sacerdos deorsum funem trahit dum ad actiuam
uitam a contemplatione descendit, ipse uero rursum trahitur dum Scriptura docente
in contemplationem erigitur’ (Durantus 1995:54, 81-84). De hoogtepunten die
Isegrim bereikt zijn niet te danken aan de leer van de Schrift maar, in het beste
geval, aan seks. Van contemplatie is bij deze seksverslaafde geen sprake.
Het is opvallend voor hoeveel kabaal Reynaert telkens weer zorgt als hij Bruun,
Tibeert of Isegrim in de val heeft gelokt. Ook hier door Isegrim te verleiden tot het
helse klokgelui. Omdat de scène zich in een klooster afspeelt, krijgt het lawaai nog
een extra dimensie. Wil Derkse zegt in een interview in Tertio: ‘Kloosterregels zijn
gericht op waarden, al staan die regels kritisch tegenover alles wat die waarden
bedreigt. Zo is er de vroegchristelijke oneliner ‘De duivel zoekt het lawaai op,
Christus de stilte.’ Herrie en lawaai vormen geen stimulerende context’ (Tertio
2007:15). De duivelse Reynaert verstoort met Isegrim de rust die zo noodzakelijk is
voor het kloosterleven.
Maar het overmatige klokgelui kunnen we, dankzij Durantus, nog anders interpreteren.
Tijdens de vespers, die het negende uur zijn, luidt men de klokken niet
eenmaal maar een groot aantal keren omdat in tijden van genade de prediking van
de apostelen vermeerderd is. Ook vaak tijdens de nacht met de metten omdat de
prediker vaak moet uitroepen: Word wakker, u die slaapt, en sta op uit de doden.
‘Ad vesperas uero, que est undecima hora, non solum semel sed multipliciter quia
in tempore gratie multiplicata est predicatio apostolorum. Item in nocte ad matutinum
sepe, quia sepe exclamandum est: Exurge qui dormis et exurge a mortuis’
(Durantus 1995 :55, 105-109). Reynaert en Isegrim zijn, dat blijkt duidelijk uit het
voorgaande, kinderen van de duisternis en het is heel ironisch dat een kind van de
duisternis tijdens de vespers of in de nacht de monniken in Elmare uit hun spirituele
slaap moet wekken. Maar als we Isegrim niet als de valse prediker maar als het
roofdier beschouwen, dan heeft zijn optreden wel degelijk zin want uit het voorgaande
bleek dat de monniken in Elmare in zo een diepe spirituele slaap zijn verzonken
dat ze, bij wijze van spreken, spiritueel dood zijn.
Bengelend tussen actief en contemplatief: satire op de bedelorden
Is de rijkdom van deze scène daarmee uitgeput? Ik denk het niet, al besef ik wel dat
ik me met de volgende interpretatie op glad ijs begeef. Ik geef ze daarom als slot
en onder voorbehoud.
Isegrim en Reynaert zijn, dat blijkt uit één mogelijke interpretatie, valse predikers.
Isegrim omdat hij de klokken luidt zonder dat hij daartoe de morele waardigheid
Tiecelijn, 20, 2007