opmaak Tiecelij° - Reynaertgenootschap

250
preuts. De Reynaertauteur gebruikt de artistieke vrijheid om gedurfde beelden in te
zetten maar het betekent niet dat hij daarom een perverse geest heeft. Hij kan best
een kuis iemand zijn geweest. Een moralist van het zuiverste water bijvoorbeeld
die de gedurfde beelden gebruikt om bepaalde karakters negatief te typeren. We
moeten dus nagaan waarom de auteur zulke beelden gebruikt. Maar laten we de
beelden eerst ontsluiten zodat het gedurfde karakter weer duidelijk wordt. In mijn
analyse moet ik daarvoor het kind bij zijn naam noemen.
In Reynaerts beeldspraak is de teelbal de klepel, zoveel is duidelijk. Omdat de klepel
binnen in een klok hangt, moet de balzak voor de twee klokken staan. Bij de
meeste mannen hangt een van de teelballen iets lager dan de andere en de vorm
die de balzak daardoor aanneemt, moet het beeld van de twee klokken hebben
opgeroepen. En de penis? Na het voorgaande ligt de interpretatie voor de hand en
u had het misschien al geraden: in Reynaerts beeldspraak is het klokkentouw het
beeld voor de penis. Herlezen we, gewapend met die kennis, Reynaerts relaas van
Isegrims klokgelui in Elmare nog eens, dan bevinden we ons plotseling helemaal
niet meer in een onschuldige aflevering van Tom en Jerry. Reynaert biecht dat hij in
Elmare van Isegrim een seksverslaafde heeft gemaakt. Hij zorgde ervoor dat
Isegrim niet van zijn penis kon afblijven en er maar niet genoeg van kreeg om zich
te masturberen. Dwangmatig masturberen is één mogelijke erotische interpretatie
van het klokgelui dat Isegrim zo zoet vond dat hij het altijd weer wilde leren want het
kan natuurlijk ook dat Isegrim er maar niet genoeg van kreeg om een ander of anderen
te masturberen.
Nu we beseffen dat er niet staat wat er staat, lezen we de hele scène met gespitste
aandacht want ook hier blijkt ‘dat de religieuze isotopie een ideale beeldtaal
vormt om het seksuele te verwoorden’ (Van Daele 1993:57). Regel 1485 springt in
het oog omwille van het woord ‘pine’. Dat wart hem al te zeere te pinen (1485) vertalen
medioneerlandici als Dat kwam hem duur te staan. Maar het woord ‘pine’ in
die regel herinnert eraan dat Grimbeert zijn oom aan het hof had geportretteerd als
bleek en mager van zichzelf te kastijden – Bleec es hi ende magher van pinen (279)
– en dat Reynaert aan Canticleer had gezegd dat hij voor zijn zonden zwaar had
geboet in Elmare – Voer sine zonden meneghe pine (371). Het woord ‘pine’ betekent
onder andere ‘boetedoening, zelfkastijding’. Een woord uit het religieuze register
dus. Vertalen we regel 1485 als Daarvoor heeft hij al te zeer moeten boeten, dan
klinken de beide betekenissen mee: ‘duur te staan komen’ en ‘zichzelf kastijden’.
Maar er is nog een betekenis van ‘pine’ die resoneert. In regel 1294 troost Reynaert
Julocke met de woorden dat mijnheer pastoor met maar één klepel zich des te minder
zal moeten inspannen – Al te min so sal hi pinen! Het woord ‘pine’ betekent ook
‘inspanning’. Reynaert heeft het natuurlijk over de inspanning tijdens het liefdesspel
en daarmee zitten we in het erotische register dat hij in deze scène bespeelt.
Ook de laatste regel van de scène die we nu bespreken, trekt onze aandacht.
Geeft Reynaert daarin nog een manier waarop Isegrim de klokken in Elmare zou
hebben geluid? In handschrift A luidt regel 1498: Hadsi hem na ghenomen tleuen.
Maar in handschrift F staat er: Hadden si hem na genomen tleuen en omdat iedereen
buiten en binnen Elmare naar het klokgelui holt, vertaalden medioneerlandici
die regel als: Hadden ze hem bijna van het leven beroofd. En hadsi in A werd dan
geïnterpreteerd als een samentrekking van Hadden si. Maar je kunt de bewuste
regel in A ook lezen als: Had zij hem bijna van het leven beroofd. Dan wordt er
gesuggereerd dat Isegrim de klokken luidde in Elmare door te stoeien met een
vrouw want door samen de klokken te luidden, beroofde zij hem bijna van het leven.
Tiecelijn, 20, 2007