advies - ACVZ

samenvatting
In dit advies heeft de Adviescommissie voor vreemdelingenzaken (ACVZ) de mogelijkheden
onderzocht om het daadwerkelijke vertrek uit Nederland te bevorderen van
met name tot een gevangenisstraf veroordeelde illegalen.
Het advies is tot stand gekomen naar aanleiding van de vraag van de Staatssecretaris van
Justitie aan de ACVZ om de mogelijkheden te onderzoeken om ‘criminele’ illegalen 1 , die
na het uitzitten van hun gevangenisstraf in vreemdelingenbewaring worden gesteld, in
bewaring te houden totdat hun uitzetting daadwerkelijk gerealiseerd kan worden.
Vreemdelingenbewaring van onbeperkte duur is echter niet geoorloofd. De ACVZ heeft
de adviesaanvraag dan ook ruimer opgevat. Zij heeft de positie van de (‘criminele’) illegale
vreemdeling in de strafrechtsketen en de vreemdelingenketen in den brede in
beschouwing genomen en daarbij de relevante juridische, organisatorische en beleidsmatige
aspecten onderzocht.
Daartoe is de eerste plaats – in hoofdstuk 2 - getracht om het verschijnsel van de al
dan niet ‘criminele’ illegaal getalsmatig in beeld te brengen. Het is de ACVZ gebleken
dat de registratiesystemen van de organisaties betrokken bij opsporing, veroordeling,
bewaring en uitzetting van de ‘criminele’ illegaal vele omissies en onnauwkeurigheden
kennen. Die problemen zijn terug te voeren op onvolledige of foutieve invoer van
gegevens, oneigenlijk gebruik van registratiecategorieën, gebrek aan uniformiteit in
registratiewijze, of het geheel ontbreken van registratiemogelijkheden. Daarnaast verschillen
de definities die in deze systemen worden gebruikt van elkaar. Dat doet afbreuk
aan de vergelijkbaarheid van data uit verschillende systemen. Conclusies over de
omvang van de groep al dan niet veroordeelde illegalen zijn dan ook gemaakt met de
duidelijke restrictie dat ook de voorhanden zijnde cijfers geen volledig juist beeld opleveren.
Het vraagstuk van illegale vreemdelingen die betrokken zijn bij criminaliteit verdient
serieuze aandacht. Per jaar worden zo’n 12.000 illegalen door de politie geregistreerd.
Circa 6.600 illegale vreemdelingen (55%) worden staande gehouden in verband met overtreding
van de Vreemdelingenwet of het (mogelijk) verrichten van illegale arbeid. De overigen,
ongeveer 5.400 personen (45%), worden verdacht van het plegen van enige vorm
van delict. Een deel van de illegalen wordt effectief uitgezet, maar een groot deel ook niet.
De uitzetting is soms problematisch als gevolg van moeilijke identificatie en slechte
medewerking van de vreemdeling zelf en van hun land van herkomst. De uitzettingsproblemen
hebben dikwijls te maken met de gebrekkige samenwerking tussen de verschillende
uitvoerende partners (politie, Vreemdelingendienst, Openbaar Ministerie, IND en
Dienst Justitiële Inrichtingen). Dit vraagstuk van de problematische uitzetting wordt
inmiddels door de overheid erkend, gelet op de stappen die gezet zijn na het verschijnen
van het rapport over vreemdelingen in de strafrechtsketen (VRIS 1999).
1 De Staatssecretaris spreekt in de adviesaanvraag over ‘criminele illegaal’. De ACVZ heeft de term ‘criminele’
illegaal consequent tussen aanhalingstekens gezet. De term crimineel betekent in dit verband dat de betrokkene
op enigerlei wijze met de politie en justitie in aanraking is geweest. Het gaat ook om (nog) niet veroordeelden.
12