advies - ACVZ

Hoofdstuk 2
Aard en omvang van de problematiek rond
illegale vreemdelingen en criminaliteit
2.1 Inleiding
Dit advies handelt over enkele problemen die zich rond de bewaring en uitzetting van
‘criminele’ illegalen voordoen. De uitzetting van deze vreemdelingen is vaak een moeizaam
proces, bijvoorbeeld omdat de identiteit van de vreemdeling niet bekend is of de
diplomatieke vertegenwoordiging van het land van herkomst geen laissez passer wil verschaffen.
Daarom wordt vreemdelingenbewaring vaak beëindigd voordat de vreemdeling
is uitgezet. Daarnaast zijn er nog andere factoren die tot ongewenste invrijheidstelling
van illegalen kunnen leiden. Zo bestaan er logistieke problemen rond de rechtmatigheidstoets
die binnen tien dagen, en vervolgens elke achtentwintig dagen, moet plaatsvinden.
Voorts is het voor de betrokken partijen niet altijd mogelijk de dossiers op tijd
klaar te krijgen, en is soms het vervoer en escortering van de vreemdeling problematisch.
Door de bewaringszaken is de druk op de vreemdelingenkamers zeer groot. Circa
30% van de totale capaciteit moet daarvoor worden ingezet. Daarnaast is er een gebrek
aan celcapaciteit voor vreemdelingenbewaring. Verder komt het vanwege de gebrekkige
afstemming tussen strafrechts- en vreemdelingenketen voor dat illegale vreemdelingen
na afloop van detentie in verband met het plegen van een strafbaar feit niet worden uitgezet
of dat ongewenstverklaring achterwege is gebleven. Tot slot werken vreemdelingen
soms actief hun uitzetting tegen door bijvoorbeeld problemen te veroorzaken tijdens
het vervoer of bij de presentatie. In dit hoofdstuk worden genoemde problemen voor
zover mogelijk cijfermatig in kaart gebracht. Alvorens we deze gegevens presenteren
gaan we kort in op het veranderend karakter van internationale migratie en de specifieke
plaats van de illegale vreemdeling daarin.
2.2 Internationale migratie en het vraagstuk van illegale vreemdelingen
Illegale vreemdelingen zijn een vanzelfsprekend element geworden van de zich voltrekkende
‘irregularisering’ of ‘pluralisering’ van migratiestromen. Vanaf de jaren tachtig van
de vorige eeuw is de relatieve overzichtelijkheid van de gastarbeidermigratie en postkoloniale
migratie van de jaren zestig en zeventig doorbroken. Economische, politieke en
sociale veranderingen in de wereld, alsmede een aangescherpt vreemdelingenbeleid door
rijke landen, liggen ten grondslag aan deze nieuwe onoverzichtelijkheid van migratiebewegingen.
De hedendaagse internationale migratie kenmerkt zich door nieuwe geografische
patronen van migratie en nieuwe typen migranten. De nieuwe geografie van migratie
heeft vooral betrekking op de toegenomen ‘lange afstandmigratie’ naar Europa vanuit
een groeiend aantal landen in de wereld. Daarnaast zien we dat binnen Europa de traditionele
migratierichting van zuid naar noord is aangevuld met migratiestromen van oost
naar west. Deze gewijzigde migratiestromen kunnen deels worden afgelezen uit de
Nederlandse statistieken. Het aandeel migranten uit andere landen, zowel afkomstig uit
niet-geïndustrialiseerde landen in de Derde Wereld als uit de diverse landen uit Midden
en Oost-Europa, steeg in Nederland in de periode 1990-1997 van zeven naar 30 procent
(SCP 1998).
De nieuwe migratie komt ook tot uitdrukking in de toenemende betekenis van nieuwe
typen migranten, naast de traditionele arbeidsmigranten en migranten afkomstig uit
vroegere koloniale gebieden en hun nakomelingen. Ten eerste zijn er de asielmigranten
18