advies - ACVZ

Afgezien van de SOV-maatregel kent het Wetboek van Strafrecht en het Wetboek van
Strafvordering (Sv) diverse mogelijkheden om deze structurele overlast tegen te gaan.
Aan drugsverslaafden wordt de mogelijkheid geboden binnen het strafrechtelijk traject
iets aan hun verslaving te doen onder meer in de vorm van schorsing van de voorlopige
hechtenis (artikel 80 e.v. Sv) of een (al dan niet gedeeltelijke) voorwaardelijke veroordeling
(artikel 14a e.v. Sr.), waarbij als bijzondere voorwaarde wordt gesteld dat de veroordeelde
zich moet laten behandelen. Dit kan alleen als de verslaafde op basis van vrijwilligheid
zich hiervoor beschikbaar stelt. Blijkens verschillende onderzoeken is de animo
voor vrijwillige opname in een psychiatrische inrichting of verslaafden kliniek voor het
hierboven omschreven doel, niet groot. Een oorzaak hiervan zou kunnen zijn dat de
rechter meestal vrijheidsstraf oplegt die korter is dan de duur van de behandeling.
Met de wet Strafrechtelijke Opvang Verslaafden (SOV) (Stb 2001, 28) wordt het mogelijk
gemaakt om drugsverslaafden die zich bij herhaling schuldig hebben gemaakt aan
het plegen van strafbare feiten, gedwongen op te nemen in speciaal voor deze doelgroep
bestemde inrichtingen. De strafrechtelijke opvang van verslaafden is door de wetgever
geregeld als strafrechtelijke (vrijheidsbenemende) maatregel (artikelen 38m t/m 38u Sr).
Als grond hiervoor wordt aangevoerd dat er geen rechtstreeks verband behoeft te
bestaan tussen de ernst van de gepleegde feiten en de zwaarte (en duur) van de strafrechtelijke
reactie daarop (NB: aan het vierde boek Sr is ook een nieuwe titel -titel IIc:
artikelen 509y t/m 509gg Sv- toegevoegd met als opschrift: rechtspleging in verband
met de maatregel van plaatsing in een inrichting voor de opvang van verslaafden).
Onder verslaafde verstaat de wet een verslaafde aan lijst 1 van de Opiumwet (harddrugs).
Bij de oplegging van de SOV-maatregel is het advies van een gedragskundige vereist.
De SOV-maatregel wordt opgelegd voor ten hoogste twee jaar en kan niet worden
verlengd. De maatregel wordt ten uitvoer gelegd in inrichtingen die bestemd zijn voor
de opvang van verslaafden. De rechter kan bij het opleggen van de maatregel bepalen dat
hij na een bepaalde termijn op de hoogte dient te worden gebracht van het verloop van
de tenuitvoerlegging en over de wenselijkheid of de maatregel verder ten uitvoer moet
worden gelegd. De rechter kan besluiten om de verdere tenuitvoerlegging te beëindigen.
Dit besluit is appellabel voor het Openbaar Ministerie.
In de Memorie van Toelichting wordt vermeld dat de SOV een gefaseerde, stapsgewijze
opzet heeft, bestaande uit drie fases. Er is een gesloten setting die is bedoeld als de eerste
fase van het zorgtraject en van waaruit bij gebleken geschiktheid stapsgewijs eerst intern
doorplaatsing geschiedt. De daarop volgende tweede fase vindt plaats in een zogeheten
half-open setting, die bij succesvol verloop overgaat in de derde, open fase. Voor de
daadwerkelijke verwezenlijking van die laatste fase dragen de deelnemende gemeenten
de verantwoordelijkheid. De half-open en open fase staan niet open voor degenen die
niet aan SOV-programma wensen mee te werken. Zij verblijven voor ten hoogste twee
jaar in de gesloten setting met een uiterst sober regiem.
5.5.3 (Voorwaardelijke) oplegging SOV-maatregel aan illegalen
Oplegging van de onvoorwaardelijke SOV is krachtens de Memorie van Toelichting en
richtlijn van het Openbaar Ministerie niet gewenst voor illegalen, die immers geacht
worden Nederland te verlaten. De ACVZ acht deze beperking niet juist. Als illegalen
drugsvrij zijn zal hun terugkeer in veel gevallen op minder problemen stuiten. Mocht
onverhoopt terugkeer niet kunnen worden gerealiseerd, dan is de verwachting dat het
drugsvrij zijn van de betrokkene een vermindering van de repeterende (kleine) criminaliteit
zal opleveren.
De SOV-maatregel kan ook voorwaardelijk worden opgelegd (artikel 38p, eerste lid Sr.)
In dat geval stelt de rechter een proeftijd vast van ten hoogste drie jaar. De voorwaarde
daarbij is dat de veroordeelde zich tot het einde van de proeftijd zich niet schuldig maakt
56