advies - ACVZ

Hoofdstuk 3
Juridische randvoorwaarden
3.1 Inleiding
Het in bewaring stellen van een vreemdeling vormt een ingrijpende beperking van zijn
persoonlijke vrijheid. Uit relevante verdragsbepalingen hieromtrent (artikel 5 EVRM,
artikel 9 IVBPR en artikel 15 van de Grondwet), uit de principes van democratische
rechtsstaat alsook uit beginselen van behoorlijk bestuur volgt, dat de persoonlijke vrijheid
van het individu uitgangspunt is. Vrijheidsbeneming is derhalve de uitzondering;
slechts op basis van een beperkt aantal gronden kan van dit beginsel van de persoonlijke
vrijheid worden afgeweken. 12 Deze uitzonderingen dienen dan ook restrictief te worden
uitgelegd. 13
Allereerst wordt onderzocht welke eisen ter zake van vrijheidsbeneming volgen uit de
belangrijkste bepaling ter zake, artikel 5 EVRM (3.2). Daarbij staan de volgende vragen
centraal: welke criteria volgen uit artikel 5 EVRM? Welke waarborgen volgen op grond
van de jurisprudentie inzake deze bepaling? Welke rechtsmiddelen staan open bij
vreemdelingenbewaring op grond van artikel 5 EVRM en op grond van de jurisprudentie?
Kan op grond van de jurisprudentie een maximum termijn gesteld worden aan de
bewaringsduur?
Vervolgens (3.3) wordt ingegaan op de Nederlandse wet- en regelgeving en jurisprudentie
ter zake. In dit gedeelte is met name bezien of de Nederlandse praktijk in overeenstemming
is met de criteria die voortvloeien uit het EVRM. Daarnaast is ingegaan op de
toelaatbare duur van de bewaring, met als doel een centrale vraag in dit advies (of bewaring
voor onbepaalde duur kan worden opgelegd) te beantwoorden.
Tenslotte wordt in 3.4 kort weergegeven wat in een aantal Europese landen de regelgeving
inhoudt omtrent illegaal verblijf, duur van de vreemdelingenbewaring en het eventueel
uitzetten van gestrafte vreemdelingen gedurende strafdetentie. Gekozen is voor
België, Denemarken, Duitsland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk, enerzijds vanuit
geografisch oogpunt (België, Duitsland en Frankrijk), anderzijds vanuit rechtssystematisch
oogpunt (Denemarken en het Verenigd Koninkrijk).
Een en ander wordt met een concluderende paragraaf afgesloten (3.5).
3.2 Artikel 5 EVRM
Vreemdelingenbewaring op grond van artikel 59 lid 1 onder a Vw 2000 vormt een vrijheidsontnemende
maatregel en valt derhalve onder de reikwijdte van artikel 5 EVRM.
Hoewel de tekst van artikel 5 EVRM een strafrechtelijke connotatie heeft, is het
Europese Hof voor de Rechten van de Mens (hierna EHRM) van oordeel dat deze bepaling
geldt voor alle personen die van hun vrijheid zijn beroofd, 14 dus ook op vreemdelin-
12 Derhalve zijn bijvoorbeeld de gronden van vrijheidsbeneming in artikel 5 EVRM limitatief; EHRM 8 juni 1976,
Engel en anderen, Series A-22, p. 24, § 57; EHRM 18 januari 1978 Ierland vs. het Verenigd Koninkrijk, Series A-
25, p. 74, §194, als ook EHRM 24 oktober 1979, Winterwerp, Series A-33, § 37.
13 EHRM 6 september 1978, Klass, Series A-28, p. 21, § 42; EHRM 26 April 1979, Sunday Times, Series A-30, p. 41,
§ 65.
14 EHRM 21 februari 1990, Van der Leer, Series A-170-A, NJ 1991, 624 m.nt. Alkema, § 22.
26