advies - ACVZ

eperkten. In deze fase werd ook in toenemende mate een relatie verondersteld tussen
illegaliteit en criminaliteit.
Binnen en buiten academische kringen leven overigens verschillende ideeën over de
kans van illegalen om in contact met de sterke arm te komen. Volgens sommigen heeft
de illegaal als gevolg van de strengere regelgeving nauwelijks kans op reguliere wijze in
zijn primaire levensbehoeften te kunnen voorzien en wordt hij aldus min of meer
gedwongen om tot crimineel gedrag te vervallen. Anderen stellen dat de illegaal juist alle
moeite zal doen om buiten het zicht van de politie te blijven om zijn bestaan in
Nederland niet in gevaar te brengen. Geen van beide theorieën is tot heden wetenschappelijk
afdoende onderbouwd. Wel komt uit verschillende onderzoeken een gevarieerd
beeld naar voren van de betrokkenheid van specifieke groepen bij criminaliteit (VRIS
1999, Engbersen en Van der Leun 2001, Van der Leun 2001, Staring 2001). Zo kan uit
politiegegevens worden opgemaakt dat specifieke groepen, zoals illegale Marokkanen en
Algerijnen, veel meer betrokken zijn bij criminaliteit dan illegale vreemdelingen uit
andere herkomstlanden. Ook blijkt dat deze specifieke groepen verantwoordelijk zijn
voor een substantieel deel van de kleinere delicten in steden als Amsterdam en
Rotterdam. Een terugkerend probleem is daarbij dat een deel van deze groep voortijdig
moet worden vrijgelaten vanwege begrensde middelen om hun bewaring en uitzetting
te realiseren (cellentekort, gebrek aan vervoer, onvoldoende begeleiding door de
Koninklijke Marechaussee en een tekort aan beschikbare rechters). Daarnaast vormen de
moeizame identificatie van groepen illegalen en de problematische uitzettingspraktijk
belangrijke struikelblokken. Wanneer illegale vreemdelingen hun identiteit weten te
verbergen en wanneer er weinig medewerking is van het land van herkomst zijn velen de
facto onuitzetbaar. Bovendien hangt een uitzetting af van een keten van beslissingen en
handelingen van een groot aantal instanties, zoals bijvoorbeeld de
Vreemdelingendiensten, justitiële instellingen, de Koninklijke Marechaussee, de IND,
de rechtbanken, luchtvaartmaatschappijen en consulaten (VRIS 1999). Wanneer ergens
in de keten iets misloopt, wordt de vreemdeling veelal op vrije voeten gesteld. In hoofdstuk
4 komen we aan de hand van het Rapport Vreemdelingen in de Strafrechtsketen
uitgebreid op deze problematiek terug.
Samenvattend: illegale vreemdelingen zijn een inherent element geworden van internationale
migratie. Door hun zwakke maatschappelijke positie zal een deel van hen een
toevlucht zoeken in vormen van overlevingscriminaliteit. Ook lijken sommige groepen
hun ongrijpbare positie (vanwege hun lastige identificeerbaarheid) juist te benutten door
crimineel actief te zijn. Het is echter aannemelijk dat het merendeel van de illegale
vreemdelingen zich niet schuldig maakt aan criminaliteit. Tegen deze achtergrond dient
het vraagstuk van de vreemdelingenbewaring van ‘criminele’ illegalen mede in ogenschouw
genomen te worden. Van een effectievere regelgeving en een adequatere organisatie
omtrent de vreemdelingenbewaring en uitzetting van ‘criminele’ illegalen zal een
preventieve en afschrikkende werking uit kunnen gaan, maar illegale vreemdelingen
zullen in Nederland onderdeel uit blijven maken van de samenleving. Dit geldt overigens
voor alle landen van de Europese Unie.
2.3 Omvang van de populatie van (‘criminele’) illegalen
Niemand weet hoeveel illegalen zich in Nederland bevinden, laat staan hoeveel ‘criminele’
illegalen in ons land leven. Wel zijn in de afgelopen jaren verschillende studies verricht
waarbij werd gepoogd een schatting van het aantal illegalen te maken. Zeer recent
publiceerde het CBS een onderzoeksrapport waarin het aantal illegalen in Nederland op
minstens 46.000 en hoogstens 116.000 personen wordt geschat (circa 0,3 tot 0,7% van
de totale bevolking). Iets minder dan de helft van de illegalen komt uit Turkije en
20