Het verhaal van twee steden - files.slau.nl

Vaagspraak
Bij vier gedichten van Ulf Stolterfoht
Matthijs de Ridder
Het is een verlangen dat elke dichter kent: schrijven zonder inhoud,
puur op klank. Poëzie is immers ‘woordkunst’, zoals Paul
van Ostaijen al wist. En hij voegde daaraan toe: ‘Poëzie is niet: gedachte,
geest, fraaie zinnen, is noch doctoraal, noch dada. Zij is
eenvoudig een in het metafysische geankerde spel met woorden.’
Dit is een helder uitgangspunt dat in zekere zin ook vandaag de
dag nog geldig is voor de poëzie van veel dichters. Het is alleen
moeilijk vol te houden.
Zelfs Gaston Burssens, Van Ostaijens trouwste wapenbroeder,
begon in de decennia na de dood van zijn vriend te sleutelen
aan deze zo bondig geformuleerde stelregel. Want wat is een
poëzie zonder ‘gedachte’ of inhoud? Is dat een poëzie die totaal
is opgetrokken uit nonsensicale woorden? Valt de Nederlandse en
Vlaamse liederentraditie daar dan ook onder met haar ‘kadeekadookadollekekada’
en haar ‘djikkedjakke, kerrekoltjes, klitsklets’?
Hoewel Van Ostaijen en Burssens wel hielden van een klankspelletje
op zijn tijd hebben ze het toch zelden zo bont gemaakt. Bovendien
mocht de poëzie volgens hun uitgangspunten geen ‘dada’ zijn
en kwamen klankgedichten zoals Kurt Schwitters’ Ursonate niet in
aanmerking.
Burssens worstelde met de definitie die hij ooit met veel
vuur had verdedigd omdat de poëzie die hem aan het hart ging,
geschreven was in het Nederlands, gebruikmaakte van bestaande
woorden en dus een bepaalde ‘betekenis’ had, hoe ‘metafysies’ die
betekenis soms ook was. In 1950 voegde Burssens daarom aan de
beroemde stelregel toe dat de poëzie ‘geen essentieel doel [heeft] en
geen essentiële inhoud’. De poëzie had dus wel een doel en ook een
inhoud, maar die was niet essentieel. Zes jaar later ging Burssens
definitief door de knieën en gaf hij in een radio-interview toe dat
de poëzie wat hem betrof woordkunst met inhoud was. De lokroep
van de betekenis bleek moeilijk te weerstaan.
92