Een nieuw profiel voor de leraar kleuteronderwijs en - Vakgroep ...

1.2 Een emancipatorische onderwijsvisie
als richtsnoer
Het beroepsprofiel en de basiscompetenties
moeten gesitueerd worden binnen het kader van
de maatschappelijke opdracht van de school, met
name: de ontwikkelingsdoelen en eindtermen
nastreven en realiseren. De onderwijsvisie waarop
deze steunen is dan ook oriënterend geweest voor
het opstellen van het beroepsprofiel. Het is een
emancipatorische en een leerlinggerichte onderwijsvisie
die het begeleiden van en zorg geven aan
leerlingen en jongeren centraal stelt. Ze beoogt
leerlingen op te voeden tot verantwoordelijkheid,
mondigheid, zelfrealisatie en kritische zin, binnen
de contouren van een democratische samenleving,
met ontplooiingskansen voor ieder (Aelterman,
1995). Emancipatie dus in relatie tot anderen
(Wielemans, 1993).
Om die onderwijsvisie te realiseren staan een
aantal principes en doelen voorop. Het eerste
principe is dat van actief, samenwerkend en
zelfgestuurd leren, waarbij het korte termijnleren
plaats moet maken voor meer duurzaam leren.
Leerinhouden moeten kunnen worden toegepast
in situaties die aansluiten bij het reële leven. Vervolgens
wordt een harmonische en brede vorming
beoogd waarbij men een integratie nastreeft van
denken, handelen en zijn. De school staat niet alleen
in voor de cognitieve vorming maar ook voor
de waardeontwikkeling, de affectieve, sociale,
lichamelijke, muzische, ethisch-religieuze vorming.
Tevens wordt deze onderwijsvisie aangestuurd
door de pedagogische en morele plicht van leraren
om binnen de school aan zoveel mogelijk leerlingen
zoveel mogelijk kansen te geven tot leren en
zich te ontplooien. Dit is het principe van zorgverbreding,
waardoor het onderwijs tegemoet komt
aan de grote diversiteit tussen de leerlingen en
hun specifieke leerbehoeften. Vanuit een dergelijke
visie wil het onderwijs aan kinderen en jonge
mensen een stimulerende omgeving aanbieden
om competenties (kennis, vaardigheden en attitudes)
te ontwikkelen die hen toelaten te participeren
in een complex maatschappelijk gebeuren.
Leerlingen worden hierbij beschouwd als actieve
partners.
1.3 Het beroepsprofiiel geformuleerd
vanuit verantwoordelijkheden
Het beroepsprofiel is afgeleid uit de kern van
het lerarenberoep, namelijk de interactie tussen
leraar, leerling, school en maatschappij (Aelterman,
1995). Hieruit worden de verantwoordelijkheden
van de leraar afgeleid. Het beroepsprofiel
onderscheidt drie niveaus of clusters van verantwoordelijkheden:
een verantwoordelijkheid
tegenover de lerende, een verantwoordelijkheid
tegenover de school en de onderwijsgemeenschap
en een verantwoordelijkheid ten aanzien van de
maatschappij. Die verantwoordelijkheden worden
opgenomen door een team van leraren. Ouders
vertrouwen hun leerlingen immers toe aan een
school en verwachten dat het team van leraren
hun kinderen begeleidt.
Door het beroepsprofiel te formuleren vanuit verantwoordelijkheden,
wordt de nadruk gelegd op
de actieve rol die leraren hebben in het realiseren
van onderwijs. Tegelijk geven die verantwoordelijkheden
aan dat het leraarschap niet te herleiden
is tot een opsomming van taken. Het leraarschap
is als geheel meer dan de som van de delen. Het
beroepsprofiel geeft de leraren de verantwoordelijkheid
én de mogelijkheden om in een collegiaal
verband zorg te dragen voor het ontwerpen en
uitvoeren van het onderwijs. Er wordt vertrouwen
gesteld in hun deskundigheid. Goed onderwijs
wordt dan ook gedragen door de persoon van de
leraar. Vandaar het belang van de beroepshoudingen
in het beroepsprofiel: beslissingsvermogen,
relationele gerichtheid, kritische ingesteldheid,
leergierigheid, organisatievermogen, zin voor
samenwerking, verantwoordelijkheidszin en
flexibiliteit.
De verantwoordelijkheden worden verder gespeci-
10