Een nieuw profiel voor de leraar kleuteronderwijs en - Vakgroep ...

achtergrond, relaties te kunnen aangaan met
andere personen. Het spreekt vanzelf dat deze
doelstelling een bijzondere plaats inneemt in de
lerarenopleiding (zie: ‘de beroepshoudingen in het
beroepsprofiel’), in de eerste plaats om een goede
relatie te kunnen opbouwen met de kinderen,
maar ook om de kinderen te begeleiden die sociale
vaardigheden te ontwikkelen. “Een eigen stijl
en persoonlijkheid betekenen ook dat sommige
sociale vaardigheden op een natuurlijke wijze worden
toegepast en andere vrijwel niet. Het is dus
belangrijk dat kinderen de sociale vaardigheden
kunnen oefenen die ze minder in de vingers hebben.
Het minimaal beheersen van een gamma van
relatiewijzen geeft immers de vrijheid adequaat te
reageren naargelang van de situatie” (DVO, 1997,
p. 35). Leraren dragen bij tot de realisatie van de
affectieve doelstellingen die onder de noemer van
relatiebekwaamheid vallen. Dit kan door de kinderen
ruimte te geven voor discussie, dialoog en
argumentatie, door ruimte te geven voor het zelf
doen en samen te werken met medeleerlingen, en
vooral door het geven van positieve feedback en
aanmoediging, onder meer in functie van de ontwikkeling
van een positief zelfbeeld, een belangrijke
voorwaarde om een goede relatie te kunnen
aangaan met anderen. Pas dan kan er openheid en
respect zijn voor de anderen.
2.2.3 Aandacht voor leerlingen met bijzondere
noden
Vanuit de invalshoek die we hierboven hebben
beschreven, is het evident dat begeleiding van
kinderen een taak is van iedere leraar en ook in de
ruimere pedagogische context van de school thuishoort,
als een recht van kinderen. De doelstellingen
van de leerlingenbegeleiding hebben immers
zowel betrekking op de zorg voor een harmonische
vorming, de optimalisering van het leerproces als
de socio-emotionele ondersteuning van elk kind.
Aandacht voor de emotionele noden van het kind
verwijst vooral naar een positief leefklimaat op
school, een school met aandacht voor de persoonlijke
ontwikkelingen van elk individueel kind, waar
kinderen zich als persoon gewaardeerd en veilig
voelen.
2.2.4 Waardeontwikkeling en emotionele
opvoeding
Emancipatorisch werken betekent ook werken
aan emotionele belemmeringen bij kinderen.
Het werken rond gevoelens, een actieve luisterhouding,
het observeren en hierop reflecteren
zijn vaardigheden die aspirant-leraren leren om
kinderen terug in contact te brengen met zichzelf
en zo ontwikkelingsbevorderend te werken. Onderwijs
helpt kinderen kritisch te leren omgaan met
levenswaarden, met de veelheid van waarden en
onzekerheden die onze maatschappij kenmerken,
met de keuzes die hen aangeboden worden. Een
emancipatorische onderwijsvisie die de ontplooiing
van kinderen en zelfstandigheid voorop stelt,
leert hen vooral betekenisvolle en verantwoorde
keuzes te maken en leert aandacht te hebben voor
de consequenties van die keuze op hun handelen.
Daarnaast heeft het onderwijs ook de morele
plicht bij kinderen de ontwikkeling van de democratische
en universele waarden te stimuleren.
Waardeontwikkeling en waardeopvoeding is geen
bijkomende opgave, maar maakt inherent deel
uit van het onderwijs. Het gaat immers vooral
over een andere manier om naar het onderwijs
te kijken. Waarden geven betekenis aan het leven
van elk individu, aan de dingen rondom ons. Ze
liggen aan de basis van het menselijk handelen
en het omgaan met elkaar. Leraren begeleiden
kinderen op hun weg naar volwassenheid. In dit
samen op weg gaan, in die interactie beïnvloedt
de leraar altijd, en hier moet de leraar zich bewust
van worden. In de manier van optreden in de klas,
in de omgang met kinderen, in de keuze van de
thema’s, leerinhouden, leermateriaal, teksten,
zelfs de keuze van werkvormen straalt de leraar
steeds waarden uit, wordt hij gestuurd door zijn
eigen visie op mens en wereld. Alleen wanneer
de leraar hierover nadenkt en hier bewust mee
omgaat expliciteert hij het ‘verborgen curriculum’.
De pedagogische opdracht van de leraar ligt in de
aansporing om in gesprek (cognitieve component)
en in verbondenheid (affectieve component) met
kinderen te zoeken naar het waardevolle. Waarden
hebben voor kinderen echter maar een betekenis,
wanneer ze worden verbonden met de praktijk van
het leven. Waarden moeten worden gerelateerd
aan het hier en nu, aan concrete handelingscontexten
die voor de kinderen iets betekenen. Alleen
dan zullen zij waarden in zich opnemen en internaliseren,
zullen ze er zich mee verbonden voelen.
33